SANGHAR KHAWTHLIR


hen-45

      Hmar hnam tlangval khaw hrang hranga awmte kohkhawm chu thil awlsam ani hauhlo mai. Lamkal an tirh ațanga nihnih liamhnuah pawh chuan an la thleng kim theilo a. Pasalțha Chawna hmanhmawh lutuk chu a awm hle hle thei meuhlo. Khawlian rama an Bawk khawh alo tlansan ta kher kher te chu a inchhir rum rum a. Mahsela an tana Khawlian khaw run na hun țha a awm theihna anih avang chuan amah leh amah chu ala inhnem hram hram a. Khawlian khaw run tur chuan a theih ang angin ruahmanna alo siam lawk vek a. Khaw hrang hrang ațanga Hmar pasalțha leh val upate nen chuan Khawlian khua an beihdan tur chu an lo rel lawk diam a. Nikhat an nghah leh hnu chuan an beisei ang ngeiin khaw hrang hrang ațangin Hmar tlangval zasarih vel zet chu Parvachawm khuaah an tlim ta hmur mai le. Pasalțha Chawna chuan khawtin ațanga pasalțha leh val upa bakah a hruatu deuhte chu an kohkhawm a. Zawlbukah chuan Khawlian khua an beih dan tur an sawi ho nak nak a. Chawna chuan,"Khawlian khua hi a tamzawk chuan in la hmulo anga. Ralkhata inlo hriat mai ai khan a ropui daih dawn ani. In Sangkhat leh Sawmli khua lai mai ani a. Chuvangin awlsam taka lak mai theih ani dawnlo ani. Chumi piahlamah chuan tlangval an nghahin an inthurual em em a. Fing taka rem kan ruatlo anih chuan kan hnam tana chhiatna rapthlak tak a thleng hlauh thei ani" a han ti a. Chu veleh Pherzawl pasalțha Zanghilhzoa chuan,"Anih i ruahmanna chu han sawi ta che" alo ti a. Chawna chuan,"Chhun chawfak zawh velah Khawlian ram lam panin kan kal anga. Kawng laka minlo lambun tumte an awm palh pawha kan zavaia min hup barh loh nan kei leh tlangval dang Sawmnga velin hma kan hruai anga. Minlo lambun anih pawhin a bak zawng chuan min rawn pui thei dawn ani. Khua kan beih dawnah pawh tlangval za rual velin ka hoin kan bei hmasa phawt anga. A bak zawngin ngaw hnuaiah țan inlo khawh ang. Thui vaklo kan han luh hnuin kan rawn tawlh let anga. Khawlian lamin kan tlanchhe ta emaw tia minlo umzui veleh in lo kap anga. Tichuan khaw chhunga niloin ramhnuaiah kan inbei dawn nia" a han ti a. Khawdang ho pawh chuan pasalțha Chawna rawtna chu an pawm tlang hle mai. Thil pawimawh dang an sawi zawh hnu chuan tlangval zasarih vel zet mai chu Khawlian run turin an inzuichhuak ta a. Pasalțha Chawna leh tlangval Sawmnga rual chu a nawlpui zingah kal lo in hma lamah an lo kal thung.

       Parvachawm an chhuahsan hnu chuan tluang taka kal zelin tlai lam ni tlak hma hian pasalțha Chawna leh a hote chuan Khawlian rama Bawk an khawna lai Pachiau ngaw chu an va thleng ta a. An Bawk khawhna lai an thlen chuan mitthi ruang alo let rum a. An in sak sa tepawh alo tlu darh vek tawh a. Ruangte pawh chu lo puam vek tawhin a rim pawh a chhe viau tawha. Chawna chuan ruangte chu an bel chiang that that a. A naute ruang vek ani tih a hre mai a. Mahsela ruang chu sawmhnih chauh anih vang Chawna chuan Ngulate ho chu an la thi veklo anih ringin a rilru pawh a nuam deuh sawt a.A hote zinga pakhat hnenah chuan,"Hetah hian kan țhiante kha lo nghak la. Kan unaute ruang phum tur hian mi sawm vel rawn hnutchhiah ang che u. Keini zawng kan lokal zel rih ange" a han ti a. Tichuan Khawlian lam pan chuan an kal leh ta zel a.

     Chutih lai mek chuan Khawlian lam erawh Khuangchawi turin an in buatsaih mup mup reng a. Ngulate ho an va man ni ațang pawha nithum vel lai aliam tawh avangin boruak pawh a ralmuang tawh viau a. Ralven bukah te erawh chuan ralveng tur an la indah reng tho a. Vanpuilala chuan Hmar hoin an rawn beih ngam a rin loh avangin Hmar ho lo dang tur emaw,lo lambun tur takngial pawhin a tlangvalte a tir hauhlo thung. Chutih lai chuan Hmar tlangval a man ho te erawh a ngaihven viau mai a. Khuangchawi zawh thlenga an dam zawhloh a hlauh avangin a sawi lawk anglo deuhin ei leh in tur pawh an pe țha viau mai a. Ngulate pawh an harh țha viau tawh mai a. Khawlian tlangvalte chuan an ven reng tho avangin an kut phuarnate chu an phelh sak rih a. Rip chhungah ațanga an chhuah erawh an phal chuanloh avangin zun leh ek nen an inchiahpiah nuai tawh a. Rei tak han tanna atan chuan a duhawm fahran lo ani. An hrehawmna an tihnep sak viau tawh nain tuma tlawhpawh theihlohin an veng tlat a. Lal upate takngial pawhin lal thupek la hmasa lo chuan an mi mante an tlawh chu a remlo . Chutiang anih avang chuan Zarkimite chhungkaw tan pawh Ngula hmuh ngaihna chu a awmlo a. Zarkimi beidawng rilru hah bawk si chuan hmel hlim reng reng a pu thei lo. An lal Khuangchawina tura inbuatsaihna lamah telveba ngaih zel bawk si avangin phur lo takin a chhuak nitin ve tho a. Ngula hmel hmuh mawlh chu a thil chak ber ani.

      Chumi zan chuan Khawlian nula leh tlangvalte chu an hma lawka Khuangchawi ni atana inbuatsaihna neiin lam chi hrang hrang an zir a. Vengtin maiah chuan khuang nen an ri tluk tluk mai a. Khawlian in sangkhat khua chu a rik hian a ri hulh hulh ani ber mai. Lam zir paha nula leh tlangval hlim nui ri chuan khua chu a luah hnen hle. Lal leh upate meuh pawh lal ina tawm sen reng loin leikapui ațang chuan lal in tuala nula leh tlangval lam zirte chu anlo thlir ve reng a. Vanpuilala chuan,"Ka pa unaute lak ata ka tlanchhiat hnua ka hlim ber țum ani awm e. Hetianga khaw ropui hi khawvelah hian a awm dawn em ni le. Ka khaw mipuiten min thlawp na vang pawh hian ka lawm ani" a han ti a. A upate pawh chuan an khaw ropuizia leh lal fel tak an neih vang chauha hetiang dinhmun thleng chuangkai thei annih thu sawiin an lal chu an lo fak vel luam bawk a.

     Lenghawn arkhuan hun thleng pawh chuan Khawlian nula leh tlangvalte chu an la ri hulh hulh reng a. Ngula leh a țhiante erawh rip chhunga ngawi rengin an țhu țhap a. Chutian an ngawih țhap lai chuan Parvachawm pasalțha Neihthanga chuan,"An khuangchawi tur chu an hlim hle mai maw. Reiloteah chuan lungngaihna hlirin an khat tawh awm si a" a rawn ti a. Ngula chuan,"Kan unaute hi anlo lang har tawh viauin ka hre mai. Keini lah engmah titheiloin kan awm reng a" alo ti a. Neihthanga chuan,"Khuangchawi hmaa an lo thlen hmanloh chuan kan chan a chhe viau dawn ani. An lal lah hian zahgngaihna a lan tir hmel siloh a" a rawn ti leh a. Ngula chuan,"Ni e,thih angaih leh kan thi tlang anga ni mai" alo ti sam et a. Zawi te te a phun sep sep chung chuan an chunga thil lo thleng tur chu an nghak ta tawp mai a. Anmahni veng tur chuan tlangval sawm vel lai mai an awm bawk a. Chunghote pawh chuan Ngulate ven an ngaih avanga an țhiante ho zinga an tel ve theilo chu pawi an tih thu an sawi ve lang lang bawk a.

     Zanrei tak thlenga lam zira an rik hut hut hnu chuan Khawlian nula leh tlangvalte pawh chuan mut hahdam an mamawh ve tho avangin nulate chu in lamah an hawng ta a. Tlangval țhenkhat chuan an nulate chu an va thlah ve bawk a. Tlangvalte Zawlbuk lama an kai hnu phei chuan Khawlian khua chu mihring pawh an awmlo emaw tih mai tur hian a reh leh țhuap tawh mai. Ralvenga an dahte pawh a ralmuang nia an hriat avangin thingbul remchang nghengin anlo mutthlu ve bawrh bawrh mai a. Chutih lai mek erawh chuan Hmar tlangval rual chu pasalțha Chawna hoin Khawlian khaw thleng mawng lam Khurchhekawn mualah an tlim hmur tawh mai a. Pasalțha Chawna leh khaw hrang hranga pasalțhate chuan Khawlian khaw beihdan tur chu an sawi ho a. Parvachawm khuaa an lo sawi lawk tawh ang nilo deuhin Pasalțha Chawna hoin tlangval zahnih vel khuaah an lut anga. Khua chu an hal nghal mai dawn ani. Tichuan Khawlian tlangvalten an rawn beih veleh ram lamah tawlh lutin an țhiante chuan anmahni rawn um tute chu anlo sai thlu nghauh nghauh mai dawn ani. An ruahmanna te an sawi zawh hnu chuan Chawna chuan,"Ngawi lawk teh u. Kan ruahmanna kha tuh danglam angaiin ka hria. Loh theiloh thil anih loh chuan khua hi kan hal tur ani lo ang. Vengthlang lama Zawlbuk hi kan hal zawk dawn nia. In ding zawng zawng kan pawngpaw hal ngawt zawngin nunau pawisawiloin an tuar lutuk ange" a rawn ti a. Midang ho chuan a remruatna chu an han hnial nak nak na a pasalțha Chawna chuan khua hal chua aremtih takloh avangin an hnial lui ngam talo a. Chawna hian an Bawk khawhna laia Khawlian pasalțha Vanzika nena an inremsiamna kha hre hrengin khua hal em kha chu duh ta bik lo ani.

      Khawlian khua chu a reh ruih mai a. Khaw sir velahte chuan a khat tawkin Sihal an u chuah chuah mai bawk a. Khuan hmasa khuan hma,Khawlian mipuite an muttui lai tak mai chuan Pasalțha Chawna leh Tlangval zahnih rual chu Khawlian khaw bei turin an thawk chhuak ta țhem țhem mai le. Khua an han hnaih viau tawh tihah chuan hmun fal deuh pakhatah hian mei alo la eng teng teng mai a. Pasalțha Chawna leh tlangval panga vel chuan mei eng lo chhuahna lam chu an pan ta nghal a. An va thlen chuan Khawlian tlangval pathum hi ralven buk bang nghengin anlo muhil bawrh bawrh mai a. Pasalțha Chawnate chua zawite a pan zelin Khawlian tlangval muhil mekte chu harh leh ngai tawhlo turin an thin hnunah feiin an chhun thawih thawih mai a. Chhun nawn leh ngai reng an awmlo. Chutah pasalțha Chawna chuan,"Tunah chuan khuaah tuma hriatlohin kan lut thei tawh ang" a han ti sap a. Khawchhung lut tur chuan an kal leh ta a. Khua an han luh chuan a reh țhiap mai a. Chawn leh a hote chuan fimkhur takin Khawlian veng mawng lam,Haizang veng Zawlbuk lam chu an pan ta țhem țhem mai a. Thawm siam palh an hlauh avangin kawng rem lai zelah chuan an kal a. Engemaw ri rek awm apiangin an han chawl leh țhap țhin a. Haizang veng Zawlbuk an han thlen chuan Chawna chuan Zawlbuk piah deuhah tlangval Silai kengte chu an rem khawm a. A zawhfel hnu chuan Zawlbuk tuala meichhemna chu an thai darh zauh zauh a. Thingthu nung țhenkhat chu Zawlbuk chungah chuan a vawmkaiin a naute awmna lam pan chuan a kal leh ta nghal a. Rei vakloah chuan Zawlbuk chunga thingthu nungte chu in mutin thli chhem zawng chuan Zawlbuk chung Di chu a kang țan ta a. Chawna leh a hote chuan Zawlbuk ațanga Khawlian tlangvalte anlo tlanchhuah hun chu an lo nghak tawp mai a. Chutia an nghah țhap lai chuan Khawlian khaw ralven buk chhaklam ah chuan Silai a puak ta dur mai a. Zawlbuk chung pawh a kang eng ve piap piap tawh a. An rinloh lam taka Silai alo rik takah chuan Chawnate chu khaw mawng lam panin an tawlh hretah. Siali rikhnu rei vakloah chua Zawlbuk ațangin Khawlian tlangvalho chu an rawn zuangchhuak ta sup sup mai a. Tum bik pawh nei loin Silai an rawn hmet puak nghal zawt zawt bawk a. Pasalțha Chawnate lam pawh chuan Zawlbuk lam hawi chuan Silai an hmet puak ve ta a. Anni zawng an kah tura te an hmuh theih avangin Khawlian tlangvalte chu an tlu phawk phawk mai a. Mahse rei ani lo. Khawlian tlangval Zawlbuk danga awmte chu hmanhmawh takin Haizang veng lamah an rawn tlan khawm ta sup sup mai a. Chawnate awmna lam pan chuan meichher alo de thla ta sup sup a. Khawlian tlangval rual chu an rawn ri thla hum hum ani ber mai. Chu chuan Haizang veng Zawlbuka riak tlangvalte pawh phurna pein Chawna te chu a aia nasa zawkin an nawr a. Pasalțha Chawna chuan a naute chu a him chinah a tawl liam pui zel a.Silai an kah puah ve reng avang chuan Khawlian lam pawh chuan an rawn pawngpaw bawh ngam biklo a. Mahsela veng dang tlangval an rawn thlen hnu chuan Khawlian tlangvalte chu a rik hian an rawn ri thla hum hum ani ber mai. Chawna te tan pawh Khawlian tlangval zawng zawng han beihzel ngaihna a awmloh avangin an țhiante țanhmun lo khawhna lama hruai luh ngei tumin an tawlh liam ve ta a.

      Chutia Chawnate an tawlh liam takah chuan Khawlian tlangvalte chuan um chhunzawm zel tumin Ngaw lam chu an pan ta mai a. Mahsela an zingah chuan Khuangzangho an lo awm ve reng a. Khuangzang pasalțha Ginzapaua chuan Khawlian val upate hnenah chuan,"Hmar ho hi umzui chi anni lo. Khua rawn bei tute kha mi tlemte bak anni loang. Tunah chuan a tam zawkin țanhmun nghet nei sain minlo chang reng tawh zawk ang. Kan umzui zel hi anni duhdan ani dawn ani. Khua an run apiangin hetiang hian an tifo ania" a rawn ti a. Khawlian val upate pawh chuan Hmarho in Bungpilawn an run chungchangte kha anlo hre ve vek a. Khuangzang pasalțha thusawi chu zawmin an tlangvalte chu Hmar ho um zui lo tur chuan an han au zui a. Mahsela a hmasa fal deuhte chuan an val upate aw hre phak tawloin khaw mawng lam ngaw chu an lo lut hman a. Khaw chhung lama an țhiante an din țhap lai chuan ngaw chhungah Silai a puak zawt zawt mai a. Silai puak a reh chiah tihah chuan ngaw chhung a țang chuan,"Khawlian tlangvalte u. In țhiante hi in rawn chhan ngam dawnlo em ni" a rawn ti lang lang mai a. Khawlian pasalțhate chu an thirimin hle mai a. Ngaw lamah chuan tlan mai an han tum a..Mahsela an val upate chuan,"Ekhai,tunah zawng kan khua kan venhim angai rih e. Ngawah khuan zuk lutin lo let leh talo ula. Kan hmelmate tan chuan belchunga sa an kan ni tawh dawn asin" tiin an dang hram hram a. Ngaw lama Hmar ho lahin Khawlian ho hriat tawk leh chuan thawm an siam reng a. Khawlian lam lahin bei zui duhloin khawchhung hmun hrang hrangah an inrem fel ta zawk a. Khawvar dawn thleng thawm an neih hnu pawha Khawlian lamin an rawn beih tak siloh ah chuan Hmar tlangvalho pawh chu an thawm a reh zui ve ta a.

       Khawlian lal inah chuan lal leh upate chu zan lama beih an tawh avang chuan anlo inko khawm ve mek a. Hriangmual khaw upate pawh anlo awm ve bawk a. Khatia Hmar leh Khawlian buaina an hriat chiah khan Khuangzangho pawh chuan hun remchang anlo zawng ve char char hi alo ni a. Remchanga lak tumin anlo in buatsaih ve char char a. Khawlian lal tlawn lungawina nih pahfawmin an khaw upa țhenkhat leh tlangval zahnih rual chu an pasalțha Ginzapaua hoin Khawlian lamah an lo tir hi alo ni a. Khawlian khua an rawn luh dawn khan Khawlian ralvengho pawhin țha takin anlo luh tir a. Khua an luh hun leh Chawnaten Zawlbuk an hal hun kha a inrual deuh chiah a. Khuangzanghoin khatia Zawlbuk kang an han hmuh takah khan Silai Zawlbuk a tlanvgvalte țhawn thawh nan Silai an rawn hmet puak ta ani. Thawm rawn chhuah hmasa lo se zawng Haizang veng Zawlbuk tlangvalho chan kha a chhe zual viau dawn ani. Chumi anih avang chuan Khawlian lal Vanpuilala chu Khuangzangho chungah a lawm em em mai a. A upate an kim vek tawh hnu chuan,"Hei kan unau Khuangzangho zarah kan khua chu ala him pial mai . A hun takah lo thlengin Hmar ho lakah min rawn chhanhim ani ber ang chu. A lawmnan vawiin lam chu kan khuaah la cham rih sela,chawhlui tepawh ka la kil duh e" a han ti a. A upate pawh chuan an lal rawtna chu an pawmpui a. Khuangzangho pawh chuan la cham rih chu pawi an tilo a. Mahse Khuangzang upa Paudama chuan,"Lal pa, kan tlangval ho zawng zawng nena la cham rih chu kan duh viau nachungin kan khaw lam pawh venhim a ngai thoin kan hria a. Kan tlangvalte hi chu lo han hawn sela. Keini ho zawnghi chu kan la cham rih ang e" a rawn ti a. Vanpuilala chuan,"Ekhai,ani tak e. Tunah chuan keini pawh kan in ralring vek tawh a. Hmar ho laka inven zawhloh thu a awm tawhlo ang. Nangni in la cham dawn tho chuan in tlangvalte chu lo han haw pawh nisela a pawilo e. Tukțhuan eikhamah hawng sela a țha ang" alo tive bawk a. Chumi hnu chuan Khuangzang upate chuan lal in an chhuahsan ta rih a.

     Khuangzang upate an chhuah hnu chuan Vanpuilala chuan,"Hmar ho chuan ka khuate an rawn bei ngam ve amaw. Ka rin ai daihin an huaisen mai ka ti. An tlangval kan mansak takte kha chu an la him ang chu maw?" a han ti a. Upa pakhat chuan,"Lal pa,an la him e. Rawn chhanchhuah tum pawh annih hmelloh. Khua kha an rawn bei ve hrim hrim duh ani hmel" a lo ti a. Vanpuilala chuan,"Kan pasalțha Vanzika sawidan kha chuan Haizang veng tlangval bakah veng dang tlangval țhenkhat kan chan nual ani awm a. Kan pasalțhate pawh kohkhawm ila a țha ange" a han ti a. Tichuan an khaw pasalțhate leh val upate kohkhawm tur chuan tlangaupa chu an tir ta nghal a.

       A pasalțhate leh val upate an lo thlen kim hnu chuan Vanpuilala chuan,"Kan khaw rawn beitute chu Hmar ho anni tak tak em?" a han ti a. Pasalțha Vanzika chuan,"Lal pa,Hmar ho chu ani ngei alawm" alo ti a. Vanpuilala chuan,"Tlangval engzah nge kan hloh" a rawn ti leh a. Vanzika chuan,"Lal pa,Sawmthum lai kan hloh ani. Ngaw chhungah lo tlan lut hmasate kha kan dang hman tawh silo a. Kan thiamloh ani e" a'n ti a. Vanpuilala chuan,"Tu thiamloh mah anilo e. Kan lo inthlahdah deuh ani. Hmar ho chu umzui nge țha anga min lo beih leh hun nghah mai?" a han ti a. Val upa Thanruma chuan,"Lal pa,tunah chuan umzui chi anni rihlo anga. Mahsela mim rawn beih hun lo nghah tawp ai chuan anmahni bei tura kal chu a țha zawkin ka hria. Kan tlangval zinga a zahve pawh hi kal ila Hmar khuate chu a mal malin kan hneh vek thei ang chu" alo ti a. Chutah Lal chuan,"Hetiang dinhmuna kan din tak siah chuan chapchar awllen lamah khuang chu ka chawi zawk mai ang a. Tunah chuan Hmar ho run turin inbuatsaih nghal ila a țha ange. Ralveng kha indah belh ula. Tumahin khua hi chhuahsan rih suhse" a han ti leh a. Thil pawimawh dang an sawi zawh hnu chuan val upa leh pasalțhate chu an chhuak ta rih a.

      Chutih lai mek chuan Ngulate erawh beidawng rilru tak chung hian rip chhungah chuan an țawng sap sap a. Tlangval pakhat chuan,"Kan unaute chuan Khawlian tlangvalho chu an ngam talo em ni ang aw" a rawm ti a. Neithanga chuan,"Nizan kha chuan ka beisei a sang hman viau asin. Khua pawh a kang miahlo ani ang a" a rawn tivr bawk a.Ngula chuan,"Min vengtute lah hian engmah min hrilh duh silo a. Pasalțha Chawna chuan remruatna țha tak anei turah ngai phawt ila. An tlawm em zawng ka ring hauhlo mai" alo ti vat a. Neihthanga chuan,"Min rawn chhanchhuah hmasak kalo ring viau asin le" a rawn ti a. Ngula chuan,"Kan awmna an hre dawn hlei nem.Thi vek tawh turah min ngai pawh ani thei a. Tunah chuan lo nghah rih phawt hi kan tih theih tawk ani hi" alo tia. Beih an tawh vang nge chumi ni chuan Ngula te chuan tui in tur far khat pawh an dawng lo. Khawlian khaw lam pawh an tlangval sawmthum lai mai Hmarhoin an thahsak avangin an ngui nghiai mai a. Thinrimna leh phuba lak chakna hlirin an khat tawh ani. An țhiante ruang an vui zawh hnu chuan Khawlian tlangvalte chu an lal thupek angin phur takin Hmar ho beihna a telve ngei tum chuan an inbuatsaih ta nghal a.

      Zan lamah chuan Khawlian lal Vanpuilala chuan Khuangzang upaho chu zanriah a kilpui a. Buhchangrum leh sa puar elha an ei hnu chuan zu a ahan zuk leh ta a. Khawlian upahoin do engemawzah an tlak tawh hnu pawh chuan Khuangzang lam chuan ruih hlau niawm tak hian an no dawmlai pawh chu an la tlak zo thei manglo a. Vanpuilala chuan,"Ekhai,Kan Khuangzang unaute chu,engah nge khatia zuno pawh tlak ngamlo a in awm ni. Kei Vanpuilala hian tlakchham ka neih inring amaw. Khawnge ka no ngei hian kan tulh ang che u" tiin a Seki no khat pum chuan zu tuitling chu an siak chhuak a. Khuangzang upa ho hnenah chuan an pe ta a. Mahsela Khuangzang upa Paudama chuan,"Lalpa,tam han in thei pawh kan nilo e. Naktuk lama kan khaw pan turte kan ni si a. Thawh te kan hai reu reu ange" alo ti a. Mahsela lal chuan a pe lui ta tho a. Khuangzangho chuan a mawi tawkin anlo in zel a. Zanrei tak thlenga zu an in hnu chuan Khuangzang upaho pawh an thlen in lam pan turin an chhuak ve ta a.

     Khuangzangho upa ho an chhuah hnu reilote,tuibur hmuam da vel lek ah chuan Vanpuilala pum chu a rawn na ta riai riai mai a. A upa țhenkhatte pawh an la awm nuala .Vanpuilala pum chu a nat zual deuh avangin a nupui hnenah chuan,"Lalhleia nu,kan Bawlpu kha va ko tawh. Ka nuamlo deuh em mai" a han ti. A upate chuan,"Lal pa,engtin nge i awm a?" anlo ti sap sap a. Vanpuilala nu Lallianpuii chuan afapa chu Khumpui lamah an kai phei a. A upate chu akiangah an ding țhap a. Vanpuilala pum chu ana zual hle a. A dul.dawmin a țhen tlawk tlawk mai a. A upate hnenah chuan,"Ekhai,ka tuarchhuak zo dawnin ka hrelo. Ka zunoah khan engemaw an pawlh ani ang. Han en teh u" a han ti a. A upate chuan lal ina zu no awm zawng zawng chu an en vek a. Mahsela engmah han rinhleh tur a awmlo a. Bawlpu alo thlen meuh chuan Vanpuilala chu a chau țan der mai le. Harsa ti taka rawn țawngchhuakin,"Ka pasalțhate zuk ko ula. Khuangzang upate kha rawn hruai nghal rawh se" a rawn ti țawk țawk a. Upa pakhat chu Zawlbuk lamah a liam ve nghal a. Bawlpu chuan an theih ang tawkin an buaipui zung zung a. Mahsela Vanpuilala pumna chu a zual zel a. A chil thli te a tla duah duah tawh a. A nupui leh anu phei chu anlo țap țan der tawh a. A tawpah chuan Vanpuilala chuan a damchhuak zo dawnlo tih hriain a upate hnenah chuan,"Ka fapa hi rinawmtaka lo zui zel turin min tiam rawh u" a rawn ti țawk țawk a. A upate chuan,"Lal pa,kan thih thlengin rinawm takin kan zui mawlh ang" an ti a. Chutah Vanpuilala chuan zawite hian,"Pialralah " a rawn ti sap a. A sawi zo chiah tihah chuan a thaw hrawk hrawk a,meng pual rulh rulhin a chatthla zui ta mai a. A nupui leh anu chu an țap nghal hawm hawm a. Vanpuilala a chatthla chiah tihah chuan pasalțha Vanzika chu a rawn lut hlawl mai a. Engmah ngaihtuah hmasa lo chuan,"Lal pa,Khuangzangho pakhatmah khuaah an awm tawhlo. A rukin alo chhuak vek" a rawn ti a. Mahsela thilawmzia man nghal vatin lal inah chuan mittui nen a ding ngawi ve ta reng a. Vanpuilala nu Lallianpuii chuan a fapa chu a țah nasa mai a. A fapa pawm chung chuan,"Ka fapa,nun hahdam takin i awm dawn chauh asin. Helai hmun kan kai dawn lai khan doral lakah kan him tawh ang. Kan tlanchhe tawh dawnlo ani. Ka nu,hlim takin kan awm tawh dawn alawm i tih kha. Min la kalsan theilo ani" a han ti a. Ni e,Zawngin khua ațanga a pa unaute hlat thei ang bera a tlanchhiat hnuah pawh Vanpuilala chu hmelma kut ațangin ala him thei tak tak chuanglo ani. A tum ang ngeiin khaw ropuitak chu a din ngei a,mahse a lal lai ni chu a tawi hle thung si.

     Zanreh lai takah chuan khawlian lal in ațangin Darkhuang a rawn ri vung vung mai a. Lal ina țap rawng rawng thawm chuan lal in leh avela awmte pawh țhawng tho chiang ngei mai. Darkhuang ri hia apiang pawh chuan thil awmzia hriat tumin lal in lam chu an pan nghal zel a. An lal boral thu chu tlangaua in hrilhhriat hranpa a ngai reng renglo.Khawnbawl upate leh pasalțha te chuan an lal chu Khuangzangho hrai hlum ngei anih ringin a umzui dan tur an lo rel ve mek bawk a. Vanpuilala nu Lallianpuii chuan upate hnenah chuan,"Upate u,ka fapa phuba hi in la ngei ngei tur ani. Khuangzangho bak rin tur dang an awmlo a. An khua pawh han hal vek ang che u" a rawn ti a. Upate pawh chuan Lallianpuii chu lo țawng thlamuanin phuba an lak ngei tur thu an hrilh a. Upate chua pasalțha Vanzika chu khaw tlangval zahve kohkhawma Khuangzangho umzui nghal turin an ti bawk a.

     Chutia Khawlian khaw mipui an lal boral avanga an buai luih luih lai chuan an khawdaiah an ral,Hmar tlangval rualte chu pasalțha Chawna hoin an awm khup mai a. Hmar ho chuan khua an beih vawihnihnaah chuan hneh ngei an tum ruh hle mai a. An ralreldan pawh ti danglamin khua chu hmun thum ațangin an bei dawn ani. Ngulate erawh Darkhuang ri vu vu an hriat khan Khuangchawi vel tur vanga an vuak mai maiah an ngai a. Ngaihțhatlohna pawh nei lemloin an muhil zui leh mai bawk a.


                  hen-46

     Zawngin khua a țanga Khawlian lam a kai ni a țanga chhiarin Vanpuilala chu Khawlianah kum sawm chuang hret chauh alal hman ani. A lal hun chhung reilo hle mahsela lal fel leh zaidam tak ,khua leh tuite țhatna tur ngaihtuah mi leh lal fing tak anih avangin kumreilo te chhungin in sangkhat leh Sawmli khua an tling hman a . Zawlbuk pawh pariat lai awmin lal in pawh a dung hlam sawmhnih,a vang hlam sawm lai a lian ani bawk. Mizo lalte zingah mahnia in sangkhat khua awp thei chu an vang pharh awm e. A pa unaute laka ta a nu Lallianpuiin a tlanchhiat pui lai khan a pa thlawptu khaw mite pawhin an zui zel a. Zawngin khua ah an in bengbel ta ani. Zawngin khua ațanga Khawlian lam an kai na chhan ber pawh a pa unau Sailo lal dangten an chimbuai loh nan leh thlamuang taka ro a rel theiha beisei vang ani . A tirah zawng aa duhthusam ang ngeiin khaw nuam tak leh ropuitak anei a. Nimahsela Hmar tawp lamah pawh amah lo haw ngawih ngawih tu le Khawlian khua hnawk ti em em tu an lo awm ve ta fo mai a. Vanhnuailala chuan chu thil chu hrereng mahsela indo leh in run vak vak a țhatloh zia a hriat avangin a chhehvela hnam dangte lakah țhat a chhuah sauh sauh a. Inrem taka awmpui a,thlamuang taka a khaw mipuite dah kha a duhdan ani. Amaherawhchu a chhehvela hnam dang lalte chuan a rilru ang an pu ve silo a. An chunga țhat a chhuah nasat poh leh an thin a kheiin Khawlian khua chu hnawk an ti em em ani. Tin,chumai bakah Khawlian khua kha a lo țhan belh zelte anih ngai chuan an chhehvel a hnamdangte tan chuan hlauhawm tham anni dawn a. An ram bawhte a zauh em avang leh tlangval an ngah bawk avangin hlauhawm tham an ni reng ani. Chumi avang leh a chhan hrang hrang avangin Vanpuilala khan a rukin hmelma a nei char char a. A tawpah chuan Lal fel leh zaidam,remna zawnga theihtawp chhuah țhintu chu Tur hmanga hrai hlum anlo ni ta ani.

     Favang zan thlaeng dul ruih hnuaiah chuan Khawlian mipuite chu an lal in leh avelah hrilhhai takin an pungkhawm a.Mi tamtakin meichher an chhit avang chuan Khawlian lal in leh avel chu a de chuah chuah mai a. Nu leh nulaho lungchhe lutuk insum zolo chu an țap rawng rawng a. Khawlian khua chu țahna in a khat ani ber mai. Chutih lai mek chuan Khawlian khaw pasalțha Vanzika chuan an khaw tlangval zanga rual zet mai te chu Khuangzangho umzui tur leh an tawmpuk Hriangmual khua luhchhuah tur chuan an in siam mawlh mawlh mai a. Chutia Khawlian pasalțhate Khuangzangho umzui tura an insiam mawlh mawlh lai chuan vawilehkhatah ralven buk Hmar lam,khaw mawng lam leh chhim lamah chuan Silai a puak ta zawt zawt mai le. Mipuite chu an hrilhhai hle mai a. An khaw lal a boral avanga an rilru a hnual tawh naklai Chutia beih an han tawk ta mai chu an chiai in an țe teng tung mai a. Khawlian khaw ropui tak tawpna ni chu a thleng dawn ta ni ngeiin an ring a. Nimahsela khawiah mah tlandarh lo chuan ina la awmte pawh lal mual lamah anlo tlankhawm a. Mitttui tla zawih zawiha inkuah khawmin an chunga thil lo thleng tur chu tlanchhiatsan lo a tawrh tawp mai chu an tum ani ber mai. Tumah rengin an lal mual chu an tlansan duhlo a. Hmangaih taka lo dawm țhintu an lal ruang chu tlansan an duhlo ani.

      Silai ri chuan Khaw chhung lam a ahnaih zel a. Rei vakloah phei chuan khaw mawng lama in țhenkhat chuna rawn kang țan ta a. An dinhmun a chhiat tak em avang chuan pasalțha Vanzika chuan an lal Fapa Lalhleia chu anu leh api Lallianpuii nen khua chhuahsan mai turin a han ngen a. Mahsela Vanpuilala nupui leh a nu pawh chuan khua chhuahsan chu an tumlo nasa mai. Khawlian tlangvalte pawh an awm mai mai biklo. Vengtinah insem darhin hmelma ho lo dang tur chuan an theihtawp anlo chhuah ve a. A bu zawlah ngat chuan Khawlian tlangval ho chu an lo țang na thei khawp mai. Hmar pasalțha Chawnhawitlura leh a hote pawh chuan hma rawn sawn thei bikloin an in ral sai hi ani ber a. Amaherawhchu khaw mawng lam ațanga in alo kan chhoh zel avang leh Khawlian tlangval ho chu rilru hliam chunga ralbei annih avangin an tawlh hret hret lo thei talo a. Nimahsela chuti maia tlawm chi an la nilo. Khaw mawng lamah in rawn kang chho zel lo dan nan in ding laite chu an lo țhiat sawk sawk a.Țanhmun rem taka lo siamin anmahni beitute chu an lo dang ve char char a. Rei ve an in beih hnu pawh chuan a khawi lam zawk mahin hma an sawn biklo. In pawmchilh chu an tumloh ve ve avangin an in sai tlut tlut reng a. Khawlian khaw mipuite chuan ngawi țhapin an chunga thilthleng tur chu an nghak tawp mai ani.

      Rei tawk fang an inkah hnu chuan pasalțha Vanzika chu Ngulate awmna rip lamah chuan a han kal vang vang a. Ngulate awmna lai a han thlenchho chuan Rip vengtute hnenah chuan Ngulate chu chhuah turin a han hrilh a. Ngulate an chhuah hnu chuan Vanzika chuan Ngula hnenah,"Tunah chuan in kal thei tawh ang. Khawlian lal Vanpuilala a awm tawhlo e" a han ti a. Ngula chuan mak tih hmel tak hian,"Enge thil awmzia. Silai lah a puak zut zut reng si a" a lo ti a. Vanzika chuan,"Thil awmzia sawina hun a awm rihlo e" a han ti a. Vanzika bawk chuan,"Ngula,hmelma ni mah ila thil pakhat min tihsak ka duh ani" a rawn ti hlawl mai a. Ngula chuan,"Eng thil nge han sawi ta che" alo ti a. Vanzika chuan,"Tuna min rawn bei mektute hi pasalțha Chawna leh a hote anni a. Tunah hian kan in pawmchilh anih ngat chuan a tu zawk zawk tan pawh chhiat hlenna tur ani ang. Bakah kan lal Vanpuilala ber lah aboral ta si a. Khaw mipuite an lainatawm lutuk dawn e. Tlangval chak țha apiang kan thih zawh vek chuan vakvai takin an awm dawn ani. I remti anih chuan pasalțha Chawna hnenah min kal sak la. Khawlian khua kiansan hram turin min han ngensak ta che. Ro thil phut leh ngen dang anei anih pawhin kan neih ang ang kan pe mai ang" a rawn ti ta a.Ngulana a chhan hma chuan Parvachawm pasalțha Neihthanga chuan,"Ngula,zuk kalsak mai chu a țha ang a" a rawn ti ve a. Ngula chuan,"Pasalțha Chawna hian ka thu a ngaithla duh angem ka hrelo a. Mahse Lal ropui Vanpuilala tan a ka titheih hnuhnung ani mahna. Kan mite chu zuk biak kan tum chhin reng reng ange" a ti ve ta a. Tichuan Hmar pasalțha Chawna te awmna lam ni a an rin khaw mawng lam pan chuan an chhuk ta a.

     Khawmawng lam deuh an zuk thlen chuan Khawlian khaw tlangvalte leh Hmarho chu an lo la insai ulh ulh reng a. Silai mu leng vel in a den fuh palh lo nan Ngulate chu fimkhur takin an kal thla a. Khawlian khaw ho țan hmun khawhna an thlen thlak chuan pasalțha Vanzika chuan a naute chu Silai hmetpuaklo turin an ti a. Chu veleh Khawlian lam chu an reh țhap a. An hmelma lam pawh chuan Silai mu an ui deuh nge an rawn kah chhunzawm ta bik hauhlo mai. Chutia Silai ri a reh țhap lai chuan Ngula chuan Hmar țawng ngei mai hian ring lenglawngin,"Lungthulian tlangval Hrangngula ka ni e. Tunah hian in țanhmun lam panin kalo kal dawn nia. Minlo kap suh ang che.u" a han ti lang lang a. Hmar lam chuan engtinmah an rawn chhanglo a. Nimahsela Ngula chuan anlo kah duh a rin bikloh avangin a unaute țanhmun lamah chuan a chhuk ta nghala a.

      Hmar ho țanhmun a zuk thlen thlak chuan pasalțha Chawna pawh alo awm reng a. Tlema thlang deuha Ngula chu hruai thlain Chawna chuan,"Ngula,engzah nge la dam che u. Engvanga rawmchhuah che nge annih" a han ti a. Ngula chuan,"Bawka thi ho bak kha chu kan la dam vek e" a'n ti a. Ngula bawk chuan,"Ka pa Chawn,khua in rawn beih hma hret khan Khawlian lal Vanpuilala chu a thi hlauh mai. Khuangzang upaho nen zantir lamah zu an in ho a. An hrai hlum ani awm e. Khuangzangho lah chu anlo tlanchhe hman vek a. Tichuan Khawlian lam chuan an lal a boral bawk nen zahngaihna lantira anmahni kiansan turia ngen tur chein min rawn tir ani. Kan kiansan thei anih phawt chuan kan phut ang ang min pek pawh an huam ani" a han ti ta a. Chu veleh pasalțha Chawna chuan,"A va mak teh thut ve. Lal ropui Vanpuilala a thi amaw" a han ti a. An sir a val upa leh pasalțha țhenkhat lo awmve te chuan,"An lal a thi tawh anih phei chuan kan tan hun țha ani mai. He ram ațang hian kan umchhuak vek nghal anga. I beih chhunzawm nghal ang u"an rawn ti a. Mahse Chawna chuan,"Vanpuilala chu hmaichhan ngeia biak leh ka chak asin. Remna kan siampui duhlo chung pawhin hmelma enin min en ngailo a. A enga Khawlian ram han awt em em nge maw ka nih chu le. Zanin atan chuan kan kiansan phawt dawn nia. Mi chanchhiat lai chuha anmahni hnehchhuah zawng Hmar hnamin an tive ngailo e. Hun țha dang kan nei leh mai ang" a ti ta hlawl mai a. Hmar hnam pasalțha leh val upa dangho chuan Chawna chu an rawn hnial deuh a. Mahsela Chawna chuan Khawlian khaw beih zuizel chu a duh ta hauhlo mai a. An mahni kaihruaitu ber leh Hmar hnam zawng zawngin a lal ang hiala an en anih avang chuan an hnial zui ngam talo a. Chutiang anih takah chuan Chawna chuan an tlangvalte chu tawlh kiang turin an au ta lauh lauh mai a. Hmar tlangvalho chu angaihna hrelo takin Ngaw lamah an tawlh lut ta a.
Hmar tlangval tam zawk Ngaw lama an tawlh luh hnu chuan Ngula leh pasalțha Chawna bakah hmar pasalțha țhenkhat leh Val.upate chu Khawlian khawchhungah chuan an la awm a. Pasalțha Chawna chuan,"Ngula,hma han hruai ta che" a han ti a. Ngula chuan Khawlian tlangvalte hriat theih tur chuan an mahni lam pana an kal tur thu chu an sawi a. Tichuan Khawlian khaw tlangvalho țanhmun lamah chuan an kal chho ta a. An han thlen chho chuan pasalțha Vanzika chuan hlim tak mai hian,"Chawna,kan ngennate min pawmsak avangin in chungah kan lawm hle mai. Tunah chuan ral han bei thei ziazang pawh kan nilo ani. Kan thil neih zinga in duh apiang hi in la thei ang" a lo ti a. Mahsela Chawna chuan,"In lal Vanpuilala vang chauhin kan tawlh kiang ani. Eng thil mah kan la lo ang. Mahsela Vanpuilala ruang chu hmuh ve kan duh ani" a han ti ta a. Vanzika chuan,"Ekhai,chu zawng kan remtih zawng tak ania lawm. Kan kal nghal mai dawn em ni" a rawn ti a. Chawna chuan,"Ngula hi a rimchhe em mai a. Han intifai phawt sela. Kan chho ani ang chu. A puanven thlakna turte in neih chuan pe ula" a'n ti a. Tlangval țhenkhat chu an lo nui hak a. Mahsela an pasalțhate an thutak em avang chuan tumah chu an nui chhunzawmlo a. Tlangvalte chuan Ngula chu in pakhata hruaiin a puan ven turte an pe a. Ngula a insilfai zawh hnu chuan Khawlian lal in lam chu an pan chho ta a.

      Khawlian lal in an thlenchhoh dawn chuan khua a var țan tawh a. Khawlian mipuite chuan Ngulate chu mak tih hmel tak hian anlo en dauh dauh hlawm a. Ngulate chuan lal in lam chu an pan ding zel a. Lal in an han luh chuan Khawlian upate leh Vanpuilala nupuite chu lal inah chuan anlo awm țhap a. Vanpuilala nu leh anupui chu an țap nasa tih hriat tak mai hian an mitte sen ramin an bui chuk bawk a. Chutia Hmar pasalțha Chawna te hmel an han hmuh takah chuan lal ina lo awmte chu an hlauthawng ta hle mai a. Vanpuilala nu chuan țah aw țuah hian,"Khawngaihin ka fapa ruang hi minla vuiliam tir phawt rawh u khai. Chumi hnuah in duh leh ka nunna chu in la mai dawn nia. Ka fapa hi vui loin ka kalsan theilo ang" alo ti a. Chutah Vanzika chuan lal ina lo awmte hnenah chuan,"Hmar ho chuan kan lal a boral avangin kan chungah zahngaihna an lantir a. Khua an chhuahsan tawh e. Tuna lokalte hi chu kan lal ruang hmuh duha lokal anni tawh e" a han ti a. Khawnbawl upate chuan Ngulate chu lawmthu an hrilh mawlh mawlh a. Chutianga an inrem takah chuan Vanzika chuan Ngulate hnenah chuan,"Tunah chuan kan lal phuba la thei dinhmunah pawh kan ding talo anih hi" a ti chuai raih a. Chawna chuan,"Vanzik,hei tlangval tamtak i nei alawm. Anmahni hi hruaiin Khuangzangho chu i umzui nghal thei ang chu" a lo ti a. Vanzika chuan,"Khua kan chhuahsan hlanin Khuangzangho in khua hi lo bei ta ni sela kan tan chhiat vekna tham ani.dawn asin. Tunah chuan umzui loh a țha berin ka hria ani" a rawn ti a. Chawna chuan,"Vanzik,tunah hian ka tihtheih hnuhnung ber ka tihsak ang che. Khuangzangho umzui tur chuan kal la. In khua chu kei leh ka tlangvalten kan lo ven sak ang che. Khuaah zawng kan lut lo anga. Khawdaiah thawm ngai chang reng chungin kan lo awm dawn ani. Hei hi in lal tana ka tihtheih hnuhnung ber ani tawh ang" a rawn ti ta a. Vanzika leh Khawlian upate chuan pasalțha Chawna thusawi chu an awihlo hle mai a. An khua rawn beia, hal vek hial duhtu in an khua a ven sak chu an ring theilo ani. A thusawi an awihlo ani tih a hriat chuan Chawna chuan,"Awle,min ringlo ang tih chu ka hria lawm. Mahsela heihi ka thinlung takin k sawi ani. Khuangzangho beih naah chuan Ngula leh kan khaw tlangval țhenkhat anlo kal ve ang. Keipawh lokal ka chak viau a. Nimahsela in hmelmate beia kei leh zel kalo kal zawngin ka chipuite lakah ka insawi fihlim zo loang a. Hmelmate thurualpuia hnam phatsantuah min ngai dah ange. Chuvangin in lal phuba la tur chuan kal nghal mai rawh u" a rawn ti leh a. Chutiang taka an khaw rawn beitute an chunga an ngilneih takah chuan Vanzika pawh chuan Khawlian khaw tlangval zawng zawng chu an ko khawm a. Thil awmziate sawihnu chuan Khawlian tlangvalte chu phur takin an inbuatsaih leh ta a. Khaw mipuite pawh boruakte a ralmuan takah chuan an in lamah an haw leh ta sang sang hlawm a.

     Khaw mipuiten thlamuang taka in lama an kir hnu chuan pasalțha Chawna chuan Vanzika hnenah,"Hei kei zawng rei tak awm hman ka nilo a. Khua a ka awm reng chuan ka hoten ngaih alo țhalo dah ange. Khua hi kalo chhuahsan rih anga. Ngula erawh lo la awm rih sela. Lungthulian tlangvalte ka rawn tirh belh ange. Khuangzangho chu han hneh ngei ula. In lal phuba chu han la mawlh ang che u. In lal in vui niah kan inhmu leh dawn nia" a han ti a. Khawnbawl upate chuan lawmthu te an hrilh mawlh mawlh hnuin pasalțha Chawna leh Hmar pasalțha dang bakah val upate chuan Khawlian chu an chhuahsan ta a. Ngula erawh lal inah chuan ala awm reng a. Chawnate an chhuah hnu chuan Upa Kalhkhama chuan Ngula hnenah,"Ngula,tukțhuan eikhamah Khuangzangho bei tur chuan in kal dawn chauh a. In lamah zuk chhuk ta che. Zarkimite pawhin an hmu chak tawh ang che" a rawn ti a. Ngula chuan,"A,pu an hmel pawh ka hmu ngam tawh dawn em ni. Kan lo let leh lamah ni zawk mai rawhse a" a han ti a. Mahse upa Kalhkhama chuan,"Ngula,i duh vang renga hetianga awm hi i nei hlei nem. Zuk kal thuai tawh" a rawn ti leh a. Ngula pawh chu Zarkimite in lam pan chuan a kal ta nghal a.

       Zarkimite in a zuk thlen chuan kawmchhakah an ding rih phawt a. An reh em avang chuan kir leh mai tumin lal in lam pan chuan a inher vut a. Pen thum vel chauh apen hman tihah chuan a aw hriat țhan tak mai hian,"Ngula,lo lut ta che. Hlauh tur kan awm hlei nem" a rawn ti a. Ngula a han hawi let chuan Zarkimi chu luhkaah hian alo ding vang mai a. Ngula chu uluk fe hian alo en a. Ngula chu ngawi rengin Zarkimite in lam chu a pan leh a. Zarkimi nen chuan ngawi reng hian an inzui lut a. Inchhungah chuan Țhatlingi leh anu chu anlo țhu a. Ngula sawi tur hrelo lutuk chuan,"U Tawnluiate hi khawnge an awm le" ahan ti ringawt a. Zarkimi chuan,"Khaw mawng lama in kang te an senghawi anih kha. Bakah kan tlangvalte an thi nual a. Thlan pawh an lai nghal dawn ani" a rawn ti a. Țhuthmun an rem fel hnu chuan Ngula chuan,"A pawi khawp mai,hetiang hian thil a thleng ang tih ka ring ngailo ani" a han ti leh a. Zarkimi chuan,"Hetiang rilru in put avang hian ani maw kan khuaah pawh ilo zin duh tawh miahloh. Kan haw maihlo che u asin" a rawn ti a. Ngula chuan sawi mai tur pawh a hrelo a. Zarkimi vek chuan,"Ngula nuamlo tihnan hmang suh. Tunah pawh hian kan la haw reng reng lo che u" a rawn ti ta deuh deuh a. Ngula chuan,"Ka hria lawm. Mahse kan hnam tan theihtawpin kan bei ani" a han ti a. Zarkimi a rawn țawng hma chuan Țhatlingi chuan,"In hnam chuan enhvanga min haw ngawt nge innih a?" alo ti a. Ngula chuan,"Thawnthu sei tak ani. Kan lo kir leh hunah ka la hrilh ang che u. Tunah chuan ka kal rih phawt ange" tihpahin an tho hluaia. Mahsela Zarkimi chuan a kutah rawn vuan vatin,"Ngula,kan haw lo che kan tih kha. Min hua anih zawngin sawi theih kan neilo a" a han ti a. Ngula chuan,"Keipawhin ka haw reng renglo che u. Mahse Khuangzangho khaw lamah in tlangvalte kan zui ve dawn alawm. In hmel hmuh ka chak em avangin kalo kal lawk ani. Ka țhianten minlo nghak rei lutuk ange" a han ti a. Zarkimi chuan,"Enge thil awmzia,kan tlangvalte zuiin Khuangzangho chu in han bei anga maw" hriatthiamloh hmel tak chuan a rawn ti a. Ngula chuan,"Dam taka kalo haw leh anih chuan thil engkim kala hrilh ang che u" a han ti a. Chutih lai chuan Țhatlingi chuan chaw leh Chawhmeh alo fun sawk sawk a. Ngula hnenah chuan,"Kha kawng lakah rilțamin in awm ange" tiin a rawn pe a. Mahsela Ngula chuan iptepui takngial pawh a aklo a. Zarkimi chuan Banglai a iptepui pakhatah chuan an Chempui chu an thun sawk sawk a. Chawfunte nen chuan Ngula chuba rawn pe a. Ngula chu Zarkimi chuan an kawmchhak.thlengin a thlah a. An ințhen dawn chuan,"Ngula,dam takin kan inhmu leh em ang chu.Thil hrilh tur che tamtak ka nei ania. Tluang takin aw" a han ti a. Tichuan Ngula chu lal in lam panin a kal leh ta a. Zarkimite laka a inthlahrun em avangin tukțhuan ei pawh a tumlo ani a. Nimahsela a Zarkimite unau chuan a eitur an fun sak mai niloin Iptepui leh Chem thlengin an la ken tir zawk ani.

      Tukțhuan ei khama chuan Khawlian tlangval zali rual vel zet mai chu Khuangzangho run tura inpeih sa vekin an lal in tualah chuan an ding khup a. Ngula leh Lungthulian tlangval sawmnga vel pawh a sir deuah chuan anlo ding ve a. Khawlian pasalțha Vanzika chuan Ngula Silai an mansak chu Ngula a rawn pe a. Silai zen Fungki khat leh Silaimu panga vel chu a rawn pe tel bawk a. Khawlian upaten an tlangvalte fuihna thuchah an sawi zawh hnu chuan Khawlian tlangvalte chu Khuangzangho bei turin an inzui chhuak ta diah diah a. Pasalțha Vanzika leh Ngula chuan hma hruaiin Khuangzangho an beihdan turte chu an sawi dun a.

      Khawlian khua an chhuahsan hnu chuan Ngulate chu tluang taka kal zelin chhun chawfak hun velah chuan Khawliam leh Hriangmual khaw inkar a awm 'SANGHAR KHAWTHLIR' tlang bul lam chu an thleng ta a. Chu tlang chu a chhengchhia in Kham ko sang tak tak in a hual vel a. Hriangmual khua,Khuangzangho khawpui an lut duh anih chuan chulai hmun chu an paltlang ngei angai ani. Tlang bul țhut an thlen chuan pasalțha Vanzika chuan,"He tlang hi kan paltlang ngei angai a. Kan hmelma ho tan chuan minlo lambunna tura duhthusam ani. Chuvangin fimkhur takin kan kal dawn nia. Ka hoin tlangval Sawmnga velin hma kan hruai anga . Ngula leh a hote kan sir ah an lokal bawk anga. Midang zawng chu hnung lamah inlo kal thung ang. Țhuang hnihin tlang hi paltlang kan tum dawn ani. Kan hmelmaten minlo lambun hlauh ani chuan kan inpui tawn nghal dawn nia" a han ti a. A sawi zawh hnu chuan pasalțha Vanzika leh tlangval sawmnga velin Sanghar Khawthlir ngaw chu an lut ta a. An luhna vei lam pang deuh ațang chuan Ngula leh a hote pawh an lut ve leh e. Ngula leh pasalțha Chawnate inkar chu hlam sawm vel ani. A hmahruaitute an luh fel hnu chuan tlangval dang pawh chuan an zui ve ta a.

      Sanghar Khawthlir tlang hi a san deuh avang leh Kham ko in a hual vel avang hian thli a tam em em a. Thing ding tepawh ngaw dang ami ang lo takin hniam te te,țawih deuh laih laih hi ani hlawm a. Lian pangngai tak pawh hmun țhenkhatah chuan a awm ve a. Ngulate chu fimkhur takin an kal chho zel a. Tlang chhip an chuangkai țep tihah chuan mihring hnuhma an hmu țan ta tlat mai le. Ngulate chu a hma aia fimkhur zawkin an chho zel a. Thui vaklo a chhoh leh hnu chuan Ngula chuan an hma lam hlam sawmhnih vela mihring lu rawn lang zeuh chu a hmu ta a. Chu veleh a hote chu ding turin an zaizira. Ni mahsela Vanzika te lam chuan an hmalama thil awm chu hmu ve heklo le Ngulate an din țhap lai chuan anni chu an kal chho ta zel a. Ngulate tan lah han hrilh ngaihna a awmlo a. A tawpah chuan Ngula chuan hmelma lamin anlo kah hmasak lohn nan tiin mihring lu rawn lawr zauh a hmuhna lai tak chu an kap thawr mai a. A beisei loh tak maiin mihring țe țhawt thawmin a rawn zui a. Chutih rual chuan Ngulate lam hawi zawngin Silai alo puak ta zawt zawt mai a. Ngulate erawh an lo inrin hman avangin thil pawi a thleng hmanlo hlauh mai. Ngulate pawh chuan an theih ang tawkin an kap let ve bawk a. Hmelma lamin Ngulate ringawt an kah rawn lai chuan Vanzikate chuan a sir lam deuh ațangin an hmelmate chu an rawn kap ve leh ta tlat mai. Chutah meuh zawng hmelma lam chu an tawlh hret hret a. Khawlian tlangval nawlpuiin an rawn nawr hnu phei chuan hmelma lam chu an tawlh hun hun mai a. An tlanchhiat na lamah chuan an tlu thal zel zul mai a. Vanzika te lam chuan an hmelma ho chu hual beh ngei tumin chak thei ang berin an tlan hual ta a. Ngulate lam chuan kil thum ațanga an beih tak avangin Khuangzangho chu an tawlh zim zel a. A tawpah chuan tawlh zelna tur awm tawhloin an hnung lamah chuan kham sang tak mai hian alo dang ta a . Kham chunga chuan lungphek lian tak awmin chumi chungah chuan Khuangzang tlangval sawmhnih vel chu an ralthuamte nen an ding far mai a. Ngulate chuan an hnaih phei zel a. Chutah pasalțha Vanzika chuan,"Khuangzang tlangvalte u. In pe mai rawh u. Tlanchhiatna tur in neih tawhloh kha" a han ti a. Khuangzang tlangvalte chu ngawi rengin an ding a. An ralthuamte pawh an dahthla chuanglo a. Vanzika bawk chuan,"In ralthuamte in dahthlakloh chuan kan that vek ang che u" a han ti leh a. Chutah Khuangzang tlangval pakhat chuan,"Lusei tlangvalte u,in.tlai lutuk tawh e. In lal pawh hum zolo khan keini min hneh theih in ring ani maw. In lal kha kan thah anih kha" a rawn ti lang lang mai a. Chu veleh Vanzika thinrim chuan,"Kap rawh u" an ti tuarh a.A sawizawh rual chuan Silai a puak zawt zawt a. Khuangzang tlangvalte chu an tlu phawk phawk mai a. Silai ri a reh hnu chuan Khuangzang tlangval țhenkhatte chu la thi chiahlo hian an hliam avangin an in dawm tlawk tlawk a. Vanzika chuan an hnena țanga thil engemaw tal hriat belh a duh avangin hliam te chu va hruai turin a tlangvalte chu thu an han pe. Nimahsela an va thlen phei hma chuan Khuangzang tlangval la dam awmchhunte chu Sanghar Khawthlir kham sang tak mai ah chuan an liam thla ta diak mai a. A la damchhun te lah engmah sawithei hmel pu an awm tawhlo. Khuangzangho chetdan chu Khawlian lam chuan mak an ti ngang mai a. Vanzika chuan,"Engvanga Khama zuang thla vek nge maw annih le. A chhan awm ang" a rawn tichhuak hlawl mai a. Val upa Thanruma chuan,"Thil engemaw sawichhuah palh an hlau ani ange. Kan fimkhur zual angai dawn anih hi" a rawn ti a. Ngula chuan Khuangzangho zuanthlak na lam chu a va thlir a. Kham chu a san em avangin mihring pangngai tan chuan damchhuah ngaihna a awmlo ani. Chutah Vanzikate awmna lamah pheiin Vanzika hnenah chuan,"Khuangzanghoin in tlai tawh lutuk an tih khan awmzia a neiin ka ring mange. Helaia minlo lambun tute lah hi Sawmnga pawh an tling lo a. Eng ruahmanna nge an neih ang tih hriatthiam a har mange aw" a va ti a. Vanzika chuan,"Kan khua ngaihtuah ana mange. Kir leh mai te ka duh rum rum mai a" a lo ti a. Mahse Ngula chuan,"In khaw venghim tawk tlangval chu pasalțha Chawna khan a kawl alawm. Tunah chuan Hriangmual lam pan zawk ila a țha ang. Khawlian an beih hlanin an khua kanlo hal ve anga nimai lawm" a han ti a. Vanzika pawh chuan,"Ni e,khuaa tlangval kan hnutchhiah zawng pawh kha kan khaw venghim tawk tur chu an nia lawm. Fimkhur takin i kal zel ang u" a ti ta a. Tichuan hmanhmawh takin Khuangzangho chenna Hriangmual khaw lam chu an pan ta nghal a. Khuangzang tlangval an thah takte erawh Khamah an nawr liam vek thung.



                   hen-47

     Sanghar Khawthlir tlang ațang chuan Hriangmual khua,Kuangzangho khawpui chu a hla tawhlo a. An fimkhur em avang erawh chuan an kal sawt lo viau thung. Hriangmual an hnaih viau tawh hnu pawh chuan mak an tih tur khawpin eng thawm mah an hre zui lo a. Hriangmual khua pawh a lang chiang tawh hle mai a. Hriangmual khua hi Hriangmual tlanga awm ani a. A tlang hming chawia a khaw hming hi sak ani. Hriangmual tlang luhna hi khan pakhat chiah a awm a. Chumi anih avang chuan tumahin Hriangmual khua hi an la run chhin ngailo ani. A tlang hi kham koin a hual chhuak vek a. A luhkhan nilo lama țanga han luh chhin na tur pawh a awmlo ani. Chutiang khawpa ral laka him nimahsela Tui lamah harsatna an neih deuh avangin a khua a ropui tak tak theilo . Khuangzang lal Henrova pawhin chu chu hriain Khaper tamtak a din thluah a. Hriangmual tlang ațang chuan ro a rel thung ani.

      Ngulate chu tluang taka kal zelin tlai lam ni tlak hma chuan Hriangmual tlang bulțhut chu an thleng ta a. A tlang bulțhut a țang chuan kawng zau vaklo hi tlang pangah a chho zai a. A lun tih hriat tak mai hian a bel deuh tlut bawk a. Tlang bulțhutah chuan mihring hnuhma hi a pe un mai a. Ngulate chuan Hriangmual khua an la hmuh ngailoh avangin mihring pawh an tam viau turin an ngai ringawt a. Khuangzangho thawm a reh tak em avang chuan pasalțha Vanzika chu angaih a țhalo lek lek a. Chutah Ngula hnenah chuan,"Ngula,hei Hriangmual khaw luhna kawng hi a te si a. Vawilehkhata a rualin kan lut huk thei dawn lo a. Chuvangin a hnung in rawn dawl dawn nia"a han ti a. Mahse Ngula chuan,"Chutiang nilo e. Ka hote nen hian hma kan hruai zawk ange" alo ti a. Vanzika chuan,"Ekhai,ral hmatawngah dah chein i nunna lo chan palh ni la ka damchhungin ka in thiam theilo ang. Bakah pasalțha Chawna hmel ka hmu ngam tawh nang. Hnung rawn dawl ula. Keini kan kal hmasa ange" a han ti a. Tichuan Vanzika chuan hma hruaiin Khuangzangho khua Hriangmual luhchhuah tur chuan an kal ta a. Kham kar kawng anih avang chuan kawng a zimin fimkhur angai em em mai a. Khuangzanghoin an lo lambun ngat phei chuan an tan tlanchhiatna kawng a kaw lo hle dawn ani. Pasalțha Vanzika chuan a Silai chu kah mai theih turin a cheng pawh a kausa vek a. A mit leh beng ngun taka chhi ranin miangchangin Hriangmual khaw lam pan chuan a hote chu a kal pui bek bek a. Khawlian tlangvalte Hriangmual tlanga thui fe a kai chhoh tawh hnu pawh chuan Ngulate chu tlang bulțhutah an la awm phak țawk a. Feh haw lam inzui ho diah diah ang mai hi anni awm e.

      Chutia Kham kar kawng te takte maia an kal chhoh bek bek hnu chuan Hriangmual tlang hmun nuam lai deuh chu an han lut țan ta a. Chunglai velte chu ngaw pangngai ang vek alo ni tawh a. Mihring thawm a reh em avang chuan Vanzika chu a ngaih a țha thei hauhlo mai a. Hmun nuam lai an thlen chuan an han in nghak khawm rih phawt a. Tlangval zali chuang zetin khawm kar kawng an paltlang meuh chuan ni a tla fel der tawh mai . Hmun nuam lai an han thlen chuan Ngula chuan Vanzika hnenah,"Khua hi kan la hnaih vaklo em ni. A rehin a reh tlawk tlawk mai a?" tiin a han zawt a. Vanzika chuan,"Heta țang hian tlangchhip lam kan pan chho anga. Tlang chhip zawlah Hriangmual khua chu alo awm tawh dawn ani. Ral ațanga a lan dan ngawt ai chuan a hla deuh alawm. Tunah chuan Ngaw hnuaiah hian ahuhoin kan kal thei tawh ang" alo ti a. Ngula chuan,"Kham kara kan kal lai zawngin minlo bei miahlo mai a. Khua hi an rauhsan ta mai em ni ang" a ti leh a. Vanzika chuan,"Khuangzanghoin an khua an pawngpaw rauhsan ngawt chu ka ringlo ani. Ruahmanna dang an nei ani mahna. Fimkhur takin kan kal chho dawn nia" a han ti a. Tichuan Hriangmual khaw bei tur chuan an kal leh ta țham țham a.

      Ni tlakna a rei tawh avangin ngaw hnuai chu thim viau mai a. An hmalamah chuang eng thil nge awm tih pawh n hmu chiang thei hauhlo a. Nimahsela ngaw hnuaiah chuan inchhuihbah palh awmloin an kal chho zel a. Tlang chhip zawl an han thlen dawn chuan Vanzika chuan a naute chu ding rih turin an hrilh ta a. Vanzika chuan thawm riva an ngaithla vang vang a. Lenglen hun pawh ala nih hmaa chuti tak maia thawm a awmlo chu mak ati hle mai. Naupang tualchai thawm takngial pawh hriat tur a awmlo a. A tawpah chuan Vanzika chuan,"Awle,khuaah hian ka hoin tlangval sawmthum vel kan han lut anga. Thil awmdan kan han chian ange. Khuangzangho hian min bum tumin khawdai lamah țanhmun anlo khawh tepawh ani mahna. Khuaah minlo bei anih chuan silai a puah veleh in rawn bawh huk dawn nia. Eng thawm mah in hriat loh chuan meichher chhiin khuaah rawn lut ang che u" a han ti a. A sawi zawh hnu chuan tlangval sawmthum vel nen Hriangmual khuaa lut tur chuan an kal nghal a. Ngula pawhin a zui ve bawk a.

       Hriangmual tlangchhip zawla awm Hriangmual khua an han luh chuan a reh hian a reh tlawk tlawk mai a. Ngulate thawm hriaa Ar chhiara Ar lo țik dial dial leh Vawk lo ngawk hrut hrut thawm bak hriat tur a awmlo a. Pasalțha Vanzika chuan a naute hnenah chuan,"In pakhat hi han hal chhin reng reng teh u khai" a han ti a. Tichuan tlangvalte chuan in pakhat chu an hal ta a. In a kan zuaih zuaih hnu pawh chuan Khuangzangho thawm reng reng hriat tur a awm hauhlo mai le. Chutah Vanzika chuan,"Khuangzangho chuan khua anlo rauhsan anih ngei dawn hi. Ngaw lama kan țhiante kha zuk ko ula. Keini lal in lamah kan chho ange" a han ti a. Tlangval pakhat ngaw lama a tlan thlak leh hnu chuan Vanzika hoin Hriangmual lalin lam an pan chho ta a. Hriangmual lal in tual an han thlen chuan Sial engemawzah hi thisa in an lo let rum mai a. Ngulate ho chuan mak an ti em em a. Lal in lam chu pan nghalin lal in chu alo in do kalh thlap a. Ngulate chuan kawngkapui chu hawngin lal inah chuan an han lut ta a. Lal in chhuat lai vel chu alo hnawk nuaih mai a. Zu bel te hi alo thal phung bawk a.Ngula chuan meichher nen lal in chu an fang thuak thuak a. Lal Buhzema buh pawh tam tak alo la awm zui lehnghal. Chu veleh Ngula chuan Vanzika hnenah,"Khua hi hmanhmawh takin an chhuahsan anih dawn hi. Midang anlo thlen hunah khua a in zawng zawng hi luhchhuah vek ila a țha ang" a han ti a. Vanzika chuan,"Kan lal chu Khuangzangho that chu anih ngei dawn hi. Tunah chuan Khawlian khua kan kai dawna Khuangzang lal fapa kan man thusawi kha a dik ta ngei mai. Khuangzang lal Henrova duh ang ngeiin kan lal chu a thi ta ani a. A hma zawng khan lo hre daih tawh tur ka ni asin. Remna a siam pui avang khan Khuangzangho kha kalo ring țha em em ringawt alawm mawle" a tichhuak hlawl mai a. Ngula chuan,,"Tunah chuan engmah thlak danglam theih anih loh hi. Khuangzangho hi kan umzui zel dawn em ni" a'n ti a. Vanzika chuan,"Kan val upate lo thleng chho ve phawt sela kan rel țha dawn nia" alo ti a. Tichuan an țhiante rawn thlen chho hun chu anlo nghak ta a.

      Hriangmual lal in tuala an kim vek hnu chuan Khawlian val upate chuan an tlangvalte chu khua a in zawng zawng luhchhuah turin an tir a. Khawchhunga in zawng zawng an fan kual vek hnu pawh chuan tumah reng hmuh tur an awmlo a. Khua chu a ruak vek ani. Chutih rual chuan khawlai dunga Sial leh Vawk thisa a let reng an hmu nual thunga. Chutiang anih takah chuan Khawlian pasalțha Vanzika leh an val upate chu hmalak zel dan tur sawiin an țhu khawm a. Pasalțha Vanzika chuan,"Hei tunah chuan kan tum ber chu kan hlawhchham ani der mai a. Khuangzangho lahin an khua an lo rauhsan bawk nen. Engtia hma han lak zel chi nge ni ang" a han ti a. Val upa Tharuma chuan,"Ka rin dan chuan Khuangzangho hi tukin lama chhuak anih hmel a. An hmanhmawh luatah an buh leh balte pawh an tlansan vek a. Sial lah chu an kaih theih bak zawng an tihlum vek lehnghal a. Nunau nena kal tur annih avangin an kal chak theilo anga. Naktuk zing lamah umzui nghal ila chuan kan la nangching hman ngei ngeiin ka ring ani. Keizawng kan lal phuba la lo a kir leh ka zuamlo e" a rawn ti a. Val upa pakhat chuan,"Ni e,keipawh umzui zel a țha ka ti ani. Hriangmual tlang ațanga chawhma kal vel lekah hian Khuangzangho khua tho Leizangphai a awma. Chutah chuan an chawl ngeiin ka ring ani. Kan umzui zel an ringlo anih phei chuan kan nangching hman ngei ngei ang" alo tive a. Chutah pasalțha Vanzika chuan,"Awle,zaninah hetah kan riak anga. Naktuk zing varțianah Leizangphai khaw lam pan chuan kan kal dawn ani. Kan tlangvalte hi in hran hranah insemdarh sela. Ralveng pawh kan indah dawn nia. Hahdam takin mu phawt ila. Tlema chau chhe zual leh hliam neite erawh kan khaw lamah lo kir ve thung sela a țha ange. Tin ,tu mai pawh fimkhur tlang ila. Khuangzangho buh leh bal reng reng ei loh tur ani" a han ti a. Chumi hnu chuan tlangvalte chu khuaa inah chuan an insemdarh a. An buhfai pai ang angte chu chhumin Khuangzangho in an tlansan an Archhiara Arte chu an talh mawlh mawlh mai a. Puar taka zanriah an kil hnuin a tuk lama an hmabak ngaihtuah zui chungin an muhil ta a.
 A tuk zingah chuan Khawlian leh Lungthulian tlangvalte chu hma takah an tho a. Zan lamah khan engthil mah a hmuhchian theihloh avangin khua ahan var meuh chuan Khuangzangho chuan an ranvulh te chu an suasam nasa hle tih an hmu thei ta a. Khawlai dungah chuan Vawk leh Sial an tlu phung mai a. A tho hmasa apiang chu Hriangmual lal in lamah an kal khawm zel a. An kal khawm kim hnu chuan Vanzika chuan,,"Awle,hei kan beiseiloh ang daihin Khuangzangho hian an khua an lo rauhsan hman hlauh mai a. Kan tum angin kan lal phuba pawh kan la theilo ani. Nimahsela tunah hian kan duhtawk rih mai dawnlo a. Khuangzangho khua Leizangphai lam panin kan chhuak zui nghal dawn ani. Nimin lama Khuangzangho nena kan inbeihna a hliam tuarte leh taksa chaklohna avanga chau deuhte chu kan khaw lamah inlo kir anga. A bak zawngin Khuangzangho chu kan va umzui dawn ani. Kan lal phuba la loin kan kir tur anilo" a han ti a. Tlangvalho chu an au dur dur a. Vanzikan thu a sawi zawh chuan val upa Thanruma chuan,"Tun a china Hriangmual khua hi tumahin an luah leh tawhloh nan khua hi kan hal vek dawn ani. Hriangmual tlang ațanga meikhu tung chho nghuah nghuah hi Khuangzangho chuan lo hmu ve reng reng rawh se" a rawn tive bawk a. Thil pawimawh dang an sawi zawh hnu chuan Vanzika chuan Ngula hnenah,"Ngula,nang leh i tlangvalte chuan minlo kiansan thei tawh ang. Keini zawng kan hmabak hlenlo a kir leh thei chi kan nilo. Helai thlenga minlo kal pui avang ringawt pawh hian kan lawm tawh em em ani" a han ti a. Ngula chuan,"In ruala han kal zel chu ka tlangvalte pawh hian an hnial lo ang. Mahsela Leizangphai lamah chuan keimah chauh hian kalo zui tawh ang che u. ka tlangval hruaite erawh hun rei tak chhung mutmu tuahlo a awm annih tawh avangin lokir rawh se" a han ti a. Tichuan Hriangmual khua ațang chuan Khawlian tlangval țhenkhat leh Lungthulian tlangvalte chu Khawlian lam panin an lo kir ta a. An țhiante an kal liam hnu chuan Ngula leh Khawlian tlangvalte pawh Khuangzangho umzui a Leizangphai lam pan tur chuan an inzui chhuak leh ta a. Khua an chhuahsan dawn chuan Hriangmual khuaa in ding zawng zawng chu an hal ta a.

     Khuangzangho lalna tlang Hriangmual ațang chuan meikhu a tung chho nghuah nghuah mai a. An thil tih țhalo avanga an khua pawh luah ngamlo a tlanchhia Khuangzangho chuan Hriangmual tlang ațanga meikhu tung chho nghuah nghuah chu ral khat ațangin anlo thlir ve ngei anga. An rin aia nasain an thinlung chhungril ana vawng vawng ngei ang. Kum tamtak tuma tihbuailoh a an lo vawklallenna khua chu an luah leh ngai dawn tawh silo a. Khawlian lam tan erawh Khuangzangho khaw hal chu an rilruna thawidamna pakhat ani ve hlauh thung. Nimahsela an thil tum ber,an lal phuba lak nana Khuangzang lal han man chu an la ti hlawhtling thei lo a. An rilru khingbai viau mahsela beiseina thar neiin Khuangzangho chenna khua Leizangphai lam pan tur chuan Hriangmual tlang chu an chhuahsan leh ta a. Hriangmual tlang bulțhut an zuk thlen chuan a hma ni a an lo ngaihtuah miahloh leh zawn tinah pawh an tinloh Khuangzangho kalna hnuhma chu an zawn nghal sap sap a. Khawkhat mipui zawng zawng a huhoa an kalna chu chhui chhuah harsa ni heklo le. Rei pawh an zawn hmain Hriangmual tlang bulțhut ațanga khawchhak lam pana Khuangzangho kalna hnu chu an hmu nghal a. Leizangphai lam pana an kal ngei anih ringin hmanhmawh takin an umzui ta nghal a.

      Leizangphai hi Hriangmual tlang ațanga khawchhak lam hla vaklo,chawhma kal pawh nilo a awm ani a. Khuangzang lal Henrova hian a awp tel ani. A nih na takah phei chuan Hriangmual tlang hmawr lama ațang phei chuan a lang thei nghe nghe a. Ngulate hian Leizangphai an thlen hmain Tuivai lui an kan angai dawn ani. An tum dan leh an beisei dan ang chuan chhun engah Leizangphai khua chu an bei anga. A lo bei lettu apiang chu an that vek dawn ani.
Ngulate chu Hriangmual.tlang ațanga khawchhak lam pana kal zelin tukțhuan ei hun velah Tuivai lui chu an kan a. Khuangzangho in a Tuivai lui an kanna pawh chiang takin an hmu thei a. Tuivai lui an kan hnu chuan kawng laka Khuangzangho an chawlhna tepawh an hmu chho zauh zauh tawh a. Tlangval chak țha pangngai vek annih avang chuan ni vanlai zawl a thlen hmain Khuangzangho khua Leizangphai chu an lut dawn ta mai a. Leizangphai khua chu ngun takin thingkung ațangin an han thlir a. Khua chu rauhsan anilo tih hriat tak mai hian tual laia mihring veivak pawh hmuh tur a tam hle a. Kawng laka beih tawk hauhlo a chulai hmun an han thleng theite chu mak an ti letling zawk a. Leizangphai chu a khua alen loh em avang chuan hneh an harsa vakin an ringlo a. Khawthleng te ngun taka an thlithlai hnu chuan khuaa luhdan tur chu an sawiho ta a. Pasalțha Vanzika chuan,"Tunah hian khawthim hun nhghaka tawi khaw muang thei kan nilo a. Khaw en lai hian kan nih tur ang ang kan ni zo vek dawn ani. A landan chuan Khuangzangho hian henglai ram thleng thlenga kan umzui hi an ringlo ani. Chuvangin an in rinloh lai tak hian kan luhchilh thut dawn nia. A hran hrana ințhen darhloin khua hi kan beih thut anga. Minlo bei let hmasa apiang kan that hmiah hmiah dawn ani" a han ti a. A sawi zawh hnu chuan tlangval Silai keng zawng zawng chuan hmahruaiin Leizangphai khaw lam chu an pan ta nghal a.

     Ni chu khawthlang lam hawiin a in her liam hret hret a. Chhun ni sensa hnuaiah chuan Leizangphai khaw mipuite chu Hriangmual khua ațanga lo raltaln nunau leh tar chaklo deuhte buaipuiin an phu sang sang hlawm a. In daihhlim hnuaia inkhung sen vek anihloh avangin țhenkhat chuan tual laiah chawchhun anlo fak mawlh mawlh a. Hriangmual khaw lam anlo lan tak thut avangin a khuain an phek buai ani ber mai a. Chutia raltlante an buapui nak nak lai chuan an khaw luhna thlang lam ațang chuan Silai alo puak ta țhuai țhuai mai le. Khaw hmawr lama mipa puitling lo awmte chu an thal nghal zawt zawt a. Chu veleh mipuite chu ral ral tiin an tlan darh sung sung a. An him hram beisei niawm takin an khaw upa min te in lamah chuan an tlan khawm sang sang a. Leizangphai tlangval bakah Hriangmual tlangval la awm ve te chuan ralthuam chuhin khaw rawn beitute lamah chuan an tlan liam ve sup sup a. Khawdai lam ațang chuan Khawlian pasalțha Vanzika chuan ring leng lawng hian,"Khawlian tlangvalte kan ni e. In lal Henrova kan kuta in hlan lo anih chuan khua hi kan hal vek ang" a rawn ti lauh lauh mai a. Chutia tlangval zali rual zet maiin khua an rawn beih thut takah chuan a khaw tlangvalte leh Hriangmual tlangval lo awmvete tan pawh lo beih ngaihna vak a awm bik talo. Khaw laili lam pan chuan an tawlh hret hret zel.a. Khawlian lam lah phuba lak ngei tuma thinrim taka lokal annih avang chuan pawisak an neilo hle mai a. An hma alo ding apiang chu an rawn tuk thal zawt zawt hi ani ber mai. Khawlian tlagvalin an tam hneh em avang leh ral hmatawng an ințhat hleih em avangin Khuangzangho tan chuan Khawlian lam chu beihmi annilo ani ber ang chu. Pasalțha Vanzika leh Ngula chuan hma hruaiin Khuangzangho chu an rawn nawr phei zel a. In ding apiang lah an rawn hal zel bawk nen a tawpah chuan Leizangphai upa min Thianneihthanga chuan,"Ekhai,zahngai rawh u. Kan tlawm e. Kan tlawm e. Tlangvalte u in ralthuam dahthla rawh u" a rawn ti chel chul mai a. Leizangphai tlangvalte pawh chuan an dinhmun chhiatzia hriain an Silaite an han dahthla sap sap a. Nimahsela Hriangmual tlangval tlemte la awmve te chuan an dahthla duh hauhlo mai le. Chu veleh Vanzika thinrim chuan,"Naute u,ralthuam dahthla duhlo zawng saw that vek rawh u" a han ti tuarh a. A sawi zawh rual chuan Silai alo puak țhuai țhuai a. Hriangmual khaw tlangvalte chu an thal phak phak mai a. Silaiin muin a denhlum zawhlohte chu Khawlian tlangvalte chuan an sat zui mawlh mawlh mai a. Nunau thlabar chu anlo țe teng tung a. Vanzika chuan Leizangphai tlangvalte chu hmun khatah a khalhkhawm veka . Chumi hnu chuan Leizangphai upate dinna lamah chuan va kalin,"Khawiah nge Hriangmual lal Henrova a awm. In thukru anih vaih zawngin in khua hi kan hal anga. Kan that vek bawk ang che u" a ti ta piap piap mai a. Leizangphai upate chuan a hlau hle mai a. An khaw upa min Thianneihthanga chuan,"Tlangval,zahngai hram teh u. Kan lal Henrova chu a tlangvalte nen khuaah pawh chawl lovin an kal tlang ani. Nunau leh tar chaklo deuh bakah a tlangval tlemte chauh kan khuaah hian a tlansan ani" a rawn ti a. Vanzika thinrim lutuk chuan Thianneihthana chhip sama țham pah chuan,"Khawiah nge Henrova chu a awm. Min hrilh duhlo amaw. I lu hi ka la hmasa ber ang"tih pahin a nghawgah Chempuiin an chuktuah zui a. Leizangphai upate chuan an hlau tawh hle mai a. Chutah upa pakhat chuan,"Tlangval,kan lal Henrova chu khawchhak lam panin a tlangvalte nen an kal ani. Kan upa min khan thudik a sawi ani. Khawngaih zahngai teh khai. Engvanga hetiang thil hi thleng nge anih pawh kan hrelo ani" a rawn ti a. Vanzika thinrim lutuk chu țawng pawh a țawngchhuak thei meuhlo a. Leizangphai khaw upa min a chelhna pawh chu thlah loin a ding khur cher cher mai a. Chutih lai chuan Khawlian tlangvalte chuan Leizangphai in zawng zawng chu an lo dap kual vel mek a. An luhchhuah vek hnu chuan Vanzika kiangah Ngula lokalin,"Hriangmual khaw upa pahnih tihloh chu tumah kan hmulo. Khua anlo chhuahsan hman anih dawn hi" a rawn ti a. Vanzika chuan Leizangphai upa a vawnna chu thlahin Hriangmual khaw upa pahnih a tlangvalten an rawn hruaite lam chu ava pan a. An hnenah chuan,"Mi tenawmho. Khawiah nge in lal chu in dah a. Min hrilh loh chuan ka that ang che u. Min hrilh pawh ni ula ka that tho ang che u" a han ti phiar phiar mai a. Hriangmual upa pakhat chuan,"Kan lal chu a unaute bel turin khawchhak lamah a kal ani. In umpha tawh chuanglo ang" alo ti reuh a. Vanzika thinrim chuan Hriangmual upa pahnih chu a sat chhawk ta hmawk hmawk mai a. Vawikhat sah mai pawh duhtawkloin a sat nawn a sat nawn a. Chutah Leizangphai upate kiang lamah bawk chuan kal lehin,"In lal Henrovan kan lal a hrai hlum ani tih in hria em. Chuvangin in khua hi ka hal anga. Tlangval zawng zawng ka that vek bawk ang" a han ti a. Chutah an upa min chuan,"Tlangval,khawngaihin zahngai hram teh khai. Kan lal thiltih hi kan hriatpui lo ani. Keini chu a lalna hnuaia khaw pakhat ve mai kan nih hi. Min han en la,heng nunau leh tar chaklo tamtakte hi kan tlangvalte min thahsak chuan tuin nge enkawl ang. Khawngaihin zahngai hram teh u khai" a rawn ti a. Khawlian val upa Thanruma pawh chuan,"Zika,thinrim laia thutlukna siam zung zung tur ani ngailo e. Hei leh chen hi Khuangzang lal Henrova kan um tawh a. Hei bak bak hi kan lal pawh khan min phut loang" a rawn tive bawk a. A tawpah chuan Vanzika pawh chuan a rilru thlakin Leizangphai tlangvalte chu an țhiante bawisawm a phalsak ta a.

     Hah taka an lal phuba lak ngei tuma Leizangphai khua thlenga an kal hnu pawha Khuangzanglal Henrova ber an man theih takloh avangin Khawlian tlangvalte pawh an khaw lama let leh mai chu a ngai ta a. An hriatloh rama Khuangzang lal umzui zel chu an tan pawh a pawi theih dawn avangin hreh tak chungin Khawlian lam pan turin an kir leh a. Khuangzang lal Henrova khan Khawlian tlangvalten an rawn umzui zel a rin avangin a khua a rauhsan a. Chumi hnuah a khawper Leizangphai lamah tlan lehin chutah chuan a khaw mi lehsa kawng laka chau chhe mai tura a ngaihh nunau leh tar chaklo deuhte chu a hnutchhiah vek a. Tlangval țhenkhat erawh a hmingin a la dah ve bawk a. A khaw mite hnenah chuan anmahni hruai tura tlangvalte lo tirh let a intiam ani awm e. Vanzika tepawhin an hmelma leh an lal thattu khua leh tui mah nisela pawisawilo kut thlak chu duh biklo in Leizangphai chu chhuahsan nghalin Khawlian lam an pan ta a.(Lusei leh Khuangzangho buaina avang hian Hriangmual tlang leh a chhehvela Khuangzang hnam zawng zawng chu khawchhak lamah leh Hmar tawp lamah an tlanchhe vek a. Hriangmual lam hi an rawn hnaih leh ta ngailo ani)


                     hen-48

    Khawlian tlangvalte chu an beisei anga an lal phuba an lak theih takloh avangin ngui deuh nghiai chung chuan an khaw lam chu an pan ta zel a. Zanriah ei hun velah chuan an khaw kawtchhuah chu an thleng tawh a. Kawtchhuah an thlen chuan Vanzika chuan,"Hlawhchham chunga khua han luh zawng a va hrehawm dawn ve. Kan lal phuba pawh kan la theilo chu ani si a" a rawn ti a. Val upa Thanruma chuan,"Vanzik,kan theihtawp chu kan chhuah alawm. Tumahin an dem lovang che. Hei tumah inhloh loin khua kan lut leh thei alawm. Kan lal phuba erawh kan la thei em em ang" tiin alo hnem a. Vanzika pawh chuan a naute ho an hrilhai lutuk ang tih hlauin hlimlo hmel chu a pu duh ta biklo a. Khua an va luh chuan khua chu a reh ruih mai a. Naupang tualchai thawm takngial pawh hriat tur a awmlo ani. Zan dang chu nise zawng Khawlian kawtthlerah chuan naupang pawnto thawm te,inselemchaih thawmte hriat tur a awm ngei ang. An kawng kalna leh an ral beihna lama an chauh deuh a rin avangin Vanzika chuan a naute chu lal in lama hruai loin anmahni in lam țheuhah a hawn tir a. Val upa Tharuma leh Ngula hruaiin lal in lam chu an pan ta a.

     Lal in tual an han thlen chuan nula leh tlangval anlo khat hmur mai a. Ngulate chu lal inah chuan an lut tlang nghal a. Lal inah chuan Khawlian upate leh lal chhungte anlo awm țhap a. Vanzika chuan Khuangzangho an um dan zawng zawng chu chipchiar takin a han sawi a. A sawi zawh chuan upa min Kalhkhama chuan,"Ekhai,kan tlangvalte pawh in thawkrim na rawh e. Khuangzangho pawhin an khua an luah ngam talo a. Ka besei angin thil thleng lo mahsela rilru tihnat na tur a awm tawhlo e. Tunah chuan hma lam pana kan kal zel angai tawh anih hi" a lo ti a. Upa Kalhkhama vek chuan,"Kan lal ropui Vanpuilala a boral takah chuan a aiawh tur kan ruat mai angai ta a. In lo thlen hun pawh nghak hmanloin kan lal fapa Lalhleia a puitlin hma zawng chuan lal dinhmun hi pi Lallianpuiin a chelh atan kan lo rel thlu ta mai ani.Lalhleia lah se en rual chauh ala ni a. Ani ang kum naupang tan chuan rorel nhaihna a awmlo ani. Keini upate pawhin kan lal hnena thu kanlo tiam tawh angin rinawm takin kan zui zel ang" a han ti leh a. Vanzika chuan,"Ni e,Khawlian tlangval zawng zawng pawhin a tawp thlengin kan zui dawn ani" alo tive bawk a. Chutah upa Kalhkhama chuan,"Ngula,nang pawh i chau lutuk ange. In lamah lo zuk chawl hahdam rih la. Rem itih hun hunah in khaw lamah chuan i kir leh mai dawn nia" a rawn ti a. Vanzika pawh chuan,"Ni e Ngula,lo zuk chawl hahdam rih teh khai" alo tive bawk a. Ngula pawh chuan lal in a awm a,Khawlian upate thu rel zawng zawng hriat ve zel chu thilțha ni a a hriatloh avangin upa Kalhkhamate in lam pan chuan a kal ve ta nghal a.

     Upa Kalhkhamate in a zuk thlen chuan Zarkimi chauh lo awmin tapchhaka Vawkchawbel a lo vil a. Ngula a zuk luh chuan Zarkimi chuan,"E,Kha inlo let tawh ani maw. I va chau awmve" alo ti nghal a. Ngula chuan a iptepui leh Silaite ban pahin,"Chau lo e,khawnge midang an awm vek a" a han ti a. Zarkimi chuan,"Kan lal ruang kha zanin a țanga ur țan tur ani a. Ka ute leh Țhatlingi chu lal in lamah an kal a. Ka nu erawh țhenawmah a leng lawk anih kha" a rawn ti a. Ngula chuan,"Nangpawh lal in lamah chuan han kal ve ta che. Vawkchawbel chu kalo vil mai ang e" a han ti a. Zarkimi chuan,"Ngula,kalo nghak char char che nih hi. Ilo thlen hunah kan lo awmloh palh chuan hrehawm iti dawn em a" a lo ti a. Ngula pawh chuan engdang mah sawi tawhloin bang nghengin a țhu thluang diai mai a. Zarkimi chuan Ngula chawei turte an buatsaih sawk sawk a. Thil eng engemaw sawiin an ti ti chhunzawm a. Ngula pawh chuan inthlahrung hauhloin zanriah chu a ei mawlh mawlh a.

     Zanriah eikhamah pawh chuan Ngula leh Zarkimi chauh chu an awm a. Zarkimi chuan,"Ngula,kan lal kan vui ni thlengin ila awm ang chu tiraw?" tiin a zawt a Ngula chuan,"A,thil thleng hi i hrethiam vek tho anga. In khuaa awm reng pawh hi ka tan thil nuam anilo ani. In khaw runtu te kan nih avangin mi tamtak hi chuan min haw viau dawn a. Chuvangin naktuk lamah kan khaw panin ka kal nghal mai ang chu ka ti deuh" alo ti a. Zarkimi chuan,"Aw,chuti thut thut tur em ni. A ngaih pawh kan la ngai ve che a" a rawn ti a. Ngula chuan,"Keipawh in kianga la han cham deuh chu ka duh viau mai a. Mahsela in khuaah hian hmelma en a min entu an tam tawh zawk dawn ani" a han ti a. A tuk mai a Ngula haw a tum nghal avang chuan Zarkimi chuan a rilru zawng zawng hrilhfai vek chu a duh ta a. Ngula kianga țhut hnaih sauh sauh pah chuan,"Ngula,hman deuha ilo zin țuma ka thusawi kha i la hre reng ang chu tiraw?" a han ti a. Ngula chuan,"Chiang takin engkim ka la hre vek alawm. Khang thu min hrilh lai khan ka rilru i tibuai viau mai. Mahse tunah zawng thutlukna ka siam fel diam tawh ani" a'n ti a. Zarkimi chuan hlauhthawn hmel deuh hian,"Anih i thutlukna chu ka hriat ve chi te ani em?" a rawn ti a. Ngula chuan Zarkimi chu an en vang vang a. Nuih seih pah hian,"I beisei loh lam daih ni ta sela min huat phah angem?" a han ti a. Zarkimi chuan,"Huat phah lo e. I chunga ka rilru put dan chu ala ngai reng tho ang" a lo ti a. Ngula chu Zarkimi lamah chuan an tawlh hnai hret a. A kuta vawn pah chuan,"Min hmangaihtu leh keini pawhnin a kan hmangaih ngei te tluka hlu hi an awm hlei nem. Ka chunga i țhatna zawng zawng hi ka hmuh hmaih ngailo ani" a'n ti sap a. Zarkimi chuan,"I chunga kan țhat em avang ringawt chuan min hmangaihlo hram ka beisei. Ka lawm loh zawng sawi i hlauh vante ani mailo maw?" a rawn ti leh a. Ngula chuan Zarkimi kut vawn mai chu duh tawk loin a lamah pawt hnaiin a'n kuah a. Zarkimi sam chul hliau hliau pah chuan,"Ka chungah hian sual viau pawh ni la ka hmangaih em em thoang che" a han ti sap a. Zarkimi chu a nui ringawt a. Ngula bawk chuan,"Kan sawi ta sa sa engkim chiang taka hrilh vek che ka duh a. Mahni chauha khawsa ka nih avang hian kan khawlama ka țhenrual țha ten nupui nei mai turin min tur reng mai a. Kan khaw lama lokal te hi i hreh angem?" a han ti a. Zarkimi chuan Ngula kut hmer nghet sauh sauh pah chuan,"Khawiah pawh ka zui duh ang che. Ka pa tepawhin min hnialin ka ringlo" a rawn ti a. Ngula bawk chuan,"Kan pahniha kan awmdun chuan kan ho dun awm mange. I rethei viau dawn nia" nui sang chung hian a han ti a. Zarkimi chuan,"I thaihbawih viau dawn nia. Ka chhawr rim khawp ang che" alo ti ve a. An han nui dun leh rih a. Chutah Ngula chuan thutak fe hian,"Tak tak a,hei kan boruak te hi han zia hret sela. Buh seng zawh lamah chuan palai ka rawn tir mai dawn nia. Man leh mual turte kalo ngaihtuah ve anga" a'n ti a. Zarkimi chuan,"Buh seng zawh lam lam angai hlei nem. In khua i thlen veleh lo tir nghal mai la. Buh pawh kan seng dun thei anga" alo ti a. Mahse Ngula chuan,"Tunah rih chuan i nu leh pate rilru pawh ala na ve mahna. Bakah in hmelma ang kan ni mai a. Khaw mite mitmei ven deuhte pawh angai alawm. Tuna kan boruak hi han dai ve phawt sela. Kan hmanhmawh lutuk zawngin kan chesual palh hlauh ange" alo ti a. Tichuan Buh seng zawh lama palai tir ngei tur chuan an inrem ta a. Chutia nula leh tlangval in pawh dun tak maia an han țhut reng takah chuan an hriatloh karin an lo in vuan nghet hman hle mai a. Tapchhaka mei lah a viltu ten an ngaihsakloh avangin a mit lek lek tawh a. Inchhung chu a thim ruih a. Diptu awm miahlo hmangaihna kuhmum chu mawi takin a parchuuak mahna le.

     Țhutmuan Ar a khuang al al a. Zarkimi chuan a puan bih siamțha sat sat pahin thuka mei chu a'n chhawm țha a. Mei engin inchhung a rawn luah leh taka chuan Ngula leh Zarkimi pawh in nuih tawn sek chung hian an țhu dun a. A tu zawk mah chu țawng hmasak pawh tumlo in an in nuih reng ringawt a. Chutia hlim taka an awmlai chuan Tlangaupa hi a rawn lut hlawl mai a. Ngula leh Zarkimi erawh a mawi tawkin an lo țhu hrang hman a. Khawlian tlangaupa chuan Ngula hnenah,"Tlangval,kan lal nu leh upaten biak lawk che an duh a. Lal in lamah ilo chho mai thei angem" a rawn ti a. Ngula leh Zarkimi chu maktih hmel tak hian an in en a. Tlangaupa bawk chuan,"Tlangval,engmah hlauh tur a awmlo e. Biak lawk che an duh mai ani" a han ti leh takah chuan Ngula pawh chu Khawlian lal in lam pan turin Tlangaupa chu a zui ta nghal a.

     Khawlian lal in a han then chuan Khawlian lalnu Lallianpuii leh khawnbawl upate bakah pasalțha Vanzikate chu an lo awm khap mai a. Lal ina a han luh chuan upa Kalhkhama chuan,"Ekhai Ngula,kha ilo thleng ta maw. Hei naktuk maia haw i tum kan rin deuh avangin kan rawn koh ta mai che ani. Kan lal hian i hnenah engemaw sawi duh anei a" alo ti a. Ngula chu a țhutna turte an han kawhhmuh hnu chuan Khawlian lal Lallianpuii chuan,"Tlangval,zanina kan koh tak na chhan che u hei kan karah inhriatthiamlohna engemaw a awm a. Chumi avang chuan thisente luang hialin heti hi kan ni ta a. In khuaa i va haw hunah chuan in upate hnenah he thu hi sawila ka duh ani. Pachiau ngawa in Bawk khawh kha in chhunzawm thei anga. Amaherawhchu khaw din nan erawh in hman ka remti dawnlo ani. Tin,kan inkarah inremna Sauitan thei rihlo mahila hmelma ang tak taka kan in en theih chuanloh avangin keimahni lam chu in tana hnawksak zawngin chet kan thawh hauh dawnlo ani. Amaherawhchu kan dawhtheih chin bak in pelh erawh chuan kan dim hauhlo ang che u" a rawn ti a. Ngula chuan,"Lal nu,kan chunga țhatna in lantir avangin kan lawm e. Kan khaw upate hnenah pawh țhatakin kalo sawi dawn nia" a han ti a. Lallianpuii bawk chuan,"Remchang hmasa berah in biakna neih ka duh thu pawh i han hrilh nghal dawn nia" a rawn ti leh a. Thil pawimawh ang angte an sawi hnu chuan lenghawn arkhuan hun velah Ngula pawh chu Zarkimite in lam panin a hawng leh ta a.

     Zarkimite in a zuk thlen chuan Zarkimi nu leh a nau bakah a u Tawnluia an lo awm a. Ngula hmel an hmuh chuan anlo be nghal mawlh mawlh mai a. Tawnluia chuan,"Ngula ila cham rei hman angem?" a rawn ti a. Ngula chuan,"A,tun țum chu ka cham hman dawnlo anih hi. Naktuk zing varțianah kan khaw lam pana kal mai ka tum asin. Bakah kan boruak tawnin a zirlo em mai a. Ka tan pawh a nuam zan lo e" a han ti a. Tawnluia chuan,"Ani viau mai. Borua te a daih deuh hnuah rawn zin leh lah a țha ange. Chapchar awllen lamah te chuan Sapel a riahho tepawh kan tum ang chu" a rawn ti a. Ngula pawh chuan,"Ni tuk e,kan khaw ram hnaih lam deuah pawh kan riak ve anga" alo ti ve a. Zanrei deuh tak thlenga an inkawm hnuin Tawnluia chu Zawlbuk lama lawi turin a kal a. Ngula erawh a tuk maia haw tum anih avang leh Khawlian Zawlbuk han kai chu tihmi nia a hriatloh avangin Zarkimite in lamah a riak thung a.

     A tuk zing varțianah chuan Ngula chu an khaw lam pan tur chuan a insiam sauh sauha. Zarkimi chuan Ngula iptepuiah chuan eng engemaw hi alo hnawh ve mawlh mawlh bawk a. A insiam zawh hnu chuan Ngula chu an khaw lam pan turin a chhuak ta a. A kal liam tur chu Zarkimite unau chuan Luhka ațangin Ngula kal liam tur chu an thlir zui vawng vawng a. Zarkimi chuan Ngula chu ngai hle mahsela țum danga a rawn zing anglo tak a a rilru zawng zawngte a hrilh theih takah chuan zang ta huai ni hian a inhria a. Hlim taka an intawn leh ni tur mawlh mai chu a rilruah a awm ani.

      Ngula pawh an boruak tawnin a zirlo vaiu nain chutiang buaina kara a hmangaih,engtik emaw a nupui la nimai tur Zarkimi nen a an rilru chhungril zawng zawng an inhrilh theih tak avang chuan hlim takin an khaw lam pan tur chuan a kal zel a. Khawlian kawtchhuah a thlen chuan a la han ding vang vang a. Khawlian khaw lam chu a han thlir a. Lal in leh avelah chuan tlangval rual Kuang ur tura inbuatsaih laite chu a hmu thei a. A zin leh hunah chuan mahni maia a haw chu a ring tawh bik hauhlo ani.

Zing hma taka chhuak anih avangin chhun chawfak hun velah chuan Ngula chu Parvachawm ram,an khaw hnaih lamah chuan a awm daih tawh a. Tukțhuan ei lo a kal anih avang chuan a iptepuia Chawfun chu phawrhin hmun remchang laiah chuan an bar mawlh mawlh a. A kham hnu chuan a iptepui a Zarkimi thil a funsak te chu chawlh hahdam pahin an phelh vel a. Zarkmi chuan Vaihlo bakah zu tuitling hi mauthei lian vaklo khatin alo tuam tel reng mai a. Ngula chuan in pawh in phalloin a tuam țha leh ta ringawt a. Rei tawk fang a chawlh hnu chuan an khaw lam panin a kal leh ta a.

Tlai ni tlak hnu hret,khua ala thim chiahlo tihah chuan Ngula chu an khuaah a lut ve chiah a. An khaw boruak pawh alo pangngai viau a. Eng thil mah han hlauh thawn tur awm ang pawh a awm lemlo ani. Hamnhmawh taka a in lam pan zelin a in zuk thlen chuan Ar te chu a chhiarah an lo lu țan mek a. Arpui no hruai lai a neih ve chhunts erawh a Bawma khungsa in Sumhmunah alo awm fel thlap tawh mai. Ngula chuan mak ati angreng hle mai a. A țhian Zalawmate thiltih anih a ring ringawt a. Inchhung a han luh lah chuan engkim hi a nih dan tur ang thlap hian alo awm a. Vawkchawbel erawh thukah alo la inchhuang vang thung. Ngula chuan tu tih nge anih hre lemlo mahse a in lo enkawl saktu thla biain lawmthu a hrilh mawlh mawlh a. A iptepuite chu bang feli ei a rel nghal mawlh mawlh a. Chutia a buai lai tak chuan Zalawma nau Laibati hi a lo lut hlawl mai a. A rinloh tak mai a Ngula a lo awm takah chuan mak tih hmel fe hian,"A,u Ngula lah ni rengin. I lo haw kan la ring chiah lo a" a rawn ti a. Ngula chuan,"Lo leng rih rawh. Hei ka awmloh hlanin ka in lehlo minlo enkawl sak țhin a. Lawmthu han sawi ngaihna pawh ka hrelo ani" a han ti a. Laibati chuan,"Lawmthu sawi angai hlei nem. Hei vawiin phei chu kan feh kal kan hawng tlai lutuk a. Engmah pawh kanlo va ti hmanlo anih hi" a rawn ti a. Chu veleh Ngula chuan mak tih hmel tak hian,"Chuti maw? Hei Vawkchaw lah chhum hmin sa vekin alo awm a. Ka Arte lah an lo lawi vek bawk sia. Nangni innih ka ring asin" a han ti a. Laibati chuan,"Hei tunah kalo thleng ve chauh alawm. A,a thu hrimah kan khaw nula zinga tu emaw ber hi chu ani ngei ang. A pui châk ngawih ngawih tu che hi an tam ania" nui hak chung hian a rawn ti a. Ngula chuan,"Ka kawmchhakte anni ang. Anni chhung hi an fel em mai a. Nula zawng annih ka ringlo e. Ka kawmchhak naupangte annih ka ring" alo ti a. Laibati chuan,"Nih pawh anni mahna. Mahsela keizawng nula anih ka ring ani" a rawn ti leh a. Ngula chuan,"Alo nih takah leh lawmthu sawi a nuam deuh dawn ni mai. I u inah a awm em" a'n ti a. Laibati chuan,"Aw,awm e. Lo leng phei rawh. Keipawh ka va phei ange"tih leh chhuah a rual a. Laibati chhuah hnu chuan Ngula chuan chuti tak mai amah lo țanpui tu chu tunge anih ang tih angaihtuah nasa mai a. Uluk taka angaihtuah hnu pawh chuan han rin zawn tur takngial pawh a hre chuanglo ani.

     Zanriah eikhamah chuan Ngula chu khawi dangah kal loin pasalțha Chawnate in lamah a kal phawt a. Chawnate in a han thlen chua a rinloh tak maiin pasalțha Chawna chu tapchhakah alo țhu kuk mai a. Chawnte ina a han luh chuan an lo be nghal sap sap a. Țhuthmun te a rem fel hnu chuan Ngula chuan,"Pa Chawn,Khawlian lalnuin thu pawimawh țhenkhat min chah a. Chumi hrilh tur che a lokal ka nia" a han ti a. Chawna chuan,"Lal nu a ni. Vanhnuailala nupui kha lalah an ruat ta mai em ni" a rawn ti a. Ngula chuan,"Ni lo e,Vanpuilala nu Lallianpuii zawk mawle. A tupa Lalhleia a puitlin hma zawng chuan ro a rel dawn ani awm e" a han ti a. Chawna chuan,"Vanpuilala boral zawng a pawi ani e. Kha Khuangzanghoin Hriangmual an chhuahsan thute kha kanlo hria a. Luseiho chu an lo hlau hle anih dawn hi" a han ti a. Chawna bawk chuan,"Vanpuilala angin anu chuan a khua a awp khawm zo hauh lo ang le. In sangkhat khua hmeichhiaina a han awp tur chu ka ngaihtuah mange.An upate an fin viau angai dawn ani" a ti leh a. Ngula chuan,"Tunah rih chuan an lal a boral bawk nen. Khawlian boruak chu a rit khawp mai. Khua pawh a reh hian a reh tlawk tlawk ani ber e" a han ti a. Chawna chuan,"A ni em em ang. Vanpuilala anga khua leh tui awp khawm thiam kha zawng an vang tawh viau ang. Engpawh nise i thu rawn ken chu kan upate pawhin an hre duh ange. Hawh teh rorelna in lamah i chho teh ang" a rawn ti a. Tichuan Ngula leh Chawna chu an khaw rorelna in lamah chuan an kal ta a.

     An khaw rorelna in an han thlen chuan an khaw upaho pawh an lo awm ve țhap a. An khua in Buh an tlakchham mailoh nan a hmalak dan turte anlo sawi khawm a. Ngula leh Chawna an han luh takah chuan upate chuan Ngula chu an va kalna chanchinte anlo zawt luam a. Ngula pawh chuan a mawi tawk chu an hrilh ve zel a. Rei vaklo an țhu ta maw tihah chuan Chawna chuan,"Hei Chawna hian khawlian lal thuchah a rawn keng a. Kan vaia kan hriat atan han sawi teh se" a rawn ti a. Ngula pawh chuan Khawlian lal Lallianpuiin a hnena sawi tura ahrilh ang zawng zawng chu chipchiar takin a sawi fai ta vek a. A sawi zawh chuan upa Hrangvunga chuan,"Remna sauitan pui mai pawh a țha tawh maiin ka hria. Keinin kan do viau nangin anni lahin min haw hauh silo a" a rawn ti a. Upa Kapliana chuan,"Ni e,kha Bawk kan khawh zui pawh pawi an tilo ani a. Min haw duh miahlo tute va beih vak vak hi a țulna ka hre ta hauhlo mai" alo tive bawk a. Upa tam zawk duhdan anih avang chuan Khawlian ho nena remna siam ngei chu țha an ti a. Buhseng zawh lama palai tirh a. Chapchar awllen laia remna siampui chu an tum ta a. Khawlian rama Bawk an khawh pawh chu Buhseng zawh lama chei țhata,lo vah chhunzawm nghal an rel bawk a. Chutianga an upa ho rorelna a awm reng chu a mawilo tih hriain Ngula chuan chhualam eng engemaw siamin an khaw rorelnain chu a chhuah san a. A țhianpa Zamuanga te in lam pan chuan a kal ta nghal a.

     Zamuangate in a zuk thlen chuan an chhungkuain anlo awm kim țhap a. Zamuanga chuan,"Kan lo beisei reng tawh che a. Khawi veng nula in nge in tlawh kual.hmasak țhin ni" a lo ti nghal a. Ngula chuan,"Pa Chawnate in lamah ka kal hmasa alawm mawle. In lo dam tlang maw" țhuthmun rem pah chuan a'n ti a. Zamuanga chuan,"Dam țhat lai tak ani. Kha vawiin lam chu min chet khalh tu anlo awm.tlat mai a. Kan Tluangpuii lah i thlauh thla der a. Tu nge maw ni reng reng le" a rawn ti a. Ngula chuan,"A khaih,ka kawmchhak te bak anni lo ang. Han rin zawn tur dang ka hrelo e" a han ti a. Zamuanga chuan,"Reiloteah alo lang ve vat mai ang. A inthup rei tak takin ka ringlo" nui vur vur chung hian a rawn ti a. Ngula chuan,"A,nia,tupawh chu lo ni sela a laka lawmthu sawi ka ba hrim hrim. Ti daih ila,naktuk lamah enge ithawh ang" a'n ti a. Zamuanga chuan,"Kan pasalțha Chawilian hoin ramvaka riah kanlo tum deuh a. Ilo kal ve duh em?" a ti a. Ngula chuan,"Lo lam ka rial rei tawh si a. Vau hnaiha awm ka ni bawk nen ka zuk ngaihven chhin ange ka ti. Ramriaka i kal dawn chuan ka Silai i keng dawn nia" a han ti a. Zamuanga chuan,"I tizahthlak em mai. Silai kah ka thiam reng reng lo. Nangin keng la sa kan hmeh phah zawk ang" a'n ti a. Ngula erawh chuan a țhianpa chu a Silai ken tir ngei chu a tum tlat a. Zamuanga lah chuan Ngula Silai ken chu a duh hauhlo thung a. A tawpah Ngula beidawng chuan,"A enga Silai ken pawh chu in hreh em em le?" a han ti a. Zamuanga chuan,"Silai keng kan tam dawn tho a. Vahna mual kan in chanlo palh ange. Duh leh nakinah a hranpa in kalo la hawh dawn nia" a ti ta a. Zamuangate inah chuan zanrei tak thlengin a leng a. Lenghawn arkhuan hnu deuhah Zawlbuk lama riak turin a kal ta a. Zamuanga erawh nupui fanau nei tawh anih avangin Zawlbukah a kai zantin ngai ta lo.



                    hen-49

     Zing khua alo var a. Ngula pawh tuk dang ang bawkin a buai leh hle mai. Parawl tih takah zinh tuichawi leh buhden a kawp angai a. A bai bel pawh ngaihsak țha hmanloin Vawk chaw a pek alo ngai thul. Chutih lai karah a Arte lah chu a nghal tawk lekin an ril alo țam ve bawk a. Buai viau țhin mahsela apa damlai pawha alo tihfo țhin anih avangin phur takin a thawk mai țhin. A hmeh bel vil pahte chuan,"Nupui zawng ka mamawh tawh hle nih hi" a han ti vel a. Zarkimin ei han rel vel turte ngaihtuahin buai viau e tilo chuan ama tawkah a hlim ve hle thung. Ei te a rel zawh hnu chuan a lo lama feh turin a insiam zui nghal a. A Silai te a enfel hnuin a in chu Thingfakin a'n do kalh a. Lo a feh tur chuan a in ak chhuak ta hnak hnak a.

Favang awllen lai anih avang chuan feh kal an tlem hle a. Nu leh nula țhenkhat chawhmeh ilo la khawm tura kal bak chu hmuh tur an vang pharh mai. Buh ala vui loh avangin ven ala ngai hranlo bawk a. Mitin mai chuan hunawl tlemte an neih chu a țangkai thei ang bera hman an tum țheuh ani. Ngula pawh Lungthulian zau hring dup maiah chuan a Silai nen a kal thauh thauh a. Mual pharh zau tak mai buhin a bawh hrin nghulh mai chuan mit ti tlaiin khaw hawi pawh ati nuam viau ngei a. Ngaw karah te chuan mimsirikut leh țhurote an hram noh noh a. Favang kawl eng lawmin Lengder te pawh an thlawk kual noh noh bawk a. A lo neihna chu zau hla lam deuh anih avangin Ngula chu muangchang hian a kal zel a. Zaua feh awmchhunte chu an rawn kuk leh raih raih țhin a. Țhenkhatin talhkhuang anlo vaw ri ve karh karh bawk a. Rei vaklo hnuah chuan Ngula pawhin a lo chu a zuk thleng ta a.Thlam ahan luh chuana fehlohna a rei tawh bawk nen alo hnawk niaih a. A tapkawmahte chuan Sazu anlo lam nasa hle tih a hriat ngawih ngawih mai. Thlam chhungah chuan Sazu ek alo tam mai a. Ngula chuan a iptepuite bangin a Silai te an tung a. Ngaih pawimawh hmasakah neiin a Thlam chu a han sengfel sawk sawk a. A tihfai zawh hnu chuan reilote țhu hahdamin a thlawhlai fang tur chuan a kal ta a.

      Ngula lo neihna chu Zau tawp retah ani a. Vau hnaih anih avang chuan Ngula chuan buh leh balte a him leh himloh a han en kual a. A kal pah chuan Hmarcha hring ilo bakah Bawkbawn leh Samțawk rahte chu a lo pah zauh zauh a. Fanghmate pawh alo tai tek tawh bawk a. Ngula chuan a kal pahte chuan an keih leh tawn tawn țhin . A lo lu lam chu rin aiin a him phian a. Buh a rai vek tawh avangin Buh kung pal tliah palh hlau tak chuan lo mawng lamah a vak thla zel a. Lo mawng lam a zuk thlen thlak chuan a beiseiloh tak maiin hmeithai in tiah vel laia zau hi Nghalrualin an lo pal thlu duai mai a. Buh kung țhenkhat chu an fep nual bawk a. Ngula chuan Nghalrualin an kal pah ani tih a hre mai a. Buh kung la vui thei tur awm anga a ngaihte chu a han țawn khawm nawk nawk a. Vaua mau va satin țangphel vel a sei hian a tan zung zung a. Mau bungte chu thlawhlaiah chuan phunin Buh kung a țawn khawmte char khawng nan chuan a hmang ta a. Chutianga nghalrual an lo chet takah chuan Ngula chuan vau hrul chu a han sam eng nghal mawp mawp a. Hnuhma thar lam a hnutchhiah chuan ramsate pawhin an zah deuh a ring ani. Vau hrul apik zual a sam fai hnu chuan ni pawh vanlai zawlah a awm vang tawh a. Ngula chuan chawlh hahdam pahin Fanghmate an ei a. Thawh tur dang engmah a awm lemloh avang chuan chawhnu lam chu ramvah a tum ta deuh a. Rei vaklo a chawlh hnu chuan Thlam lam panin a chho ta a. A chho pah chuan Vau hrula maian te chu a sik chho paha . Satinrem hnahte pawh la khawmin a iptepui puam alh khawp a ah hnu chuan Thlam chu a thleng chho ve ta hram a. Thlam a thlen chuan chawhmeh an siam zui nghal a. Chawhnu lama ramvah a duh avangin a chawmhmeh siam a hmin veleh chaw a ei nghal sawk sawk a. Chutia chaw abar mawlh mawlh lai chuan an ri chhak lama feh ho chu an rawn kuk ta raih raih mai a. Vawikhat mai pawh nilo,vawi tam an rawn kuk takah chuan Ngula chu a chaweilai thawhsanin pawn lamah ava kuk ta vak mai a. Ri chhak lama awmten anmahni nilo feh dang an awm tih an hriat chuan hmanhmawh takin tlangval pakhat hi a rawn tlan thla hlawk hlawk mai a. Ngula chu chaw pawh ei chhunzawm loin a lo lam pana rawn tlan thla pa chu alo nghak rih a. Rei vakloah chuan tlangval pawh chu a rawn thleng thla a. Tudang niloin an khaw tlangval Liansanga a lo ni a. Ngula chuan,"Liansang,i va hmanhmawh ve. Enge ni ta?" alo ti var a. Liansanga chuan thaw hlawp hlawp chung hian,"Zau chhak lama Pu Dinga fapa naupang ber Roneiha a bo alawm mawle. A tuichawi kal lo let har lutuk kha anu leh a u beidawngin va lam an tum a. A tuium chiah alo awm ani awm e. Savah ala veh emaw,luidungah chakai ala khawrh emaw anih ringin an haw san veleh mai a. Mahsela hei tun thlengin alo la hawng lo a. A nu leh a u beidawngin zaua fehte min rawn pun ta ani. A tuichawina lai chu kan fang thuak thuak na hnuhma engmah kan hmulo ani" a rawn ti ta a. Ngula chuan,"A va zialo mang tak e aw. Minlo nghak lawk la,kan chho nghal dawn nia" a han ti a. Ngula chu Thlam chhungah chuan va lutin a chawei bangte chu a han fun țha sawk sawk a. A Silai leh iptepui kengin Liansanga nen chuan pu Dingate lo lam pan chuan an chho ta nghal a.
Pu Dinga te Thlam an han thlen chuan midang pawh anlo awm nawk tawh a. A tam zawk hmeichhia annih avang chuan an lo thlaphang hle a. Pu Dinga nupui leh a fanu phei chu an lo țap hawm hawm mai lehnghal. Ngula hmel an han hmuh chuan tlangval țhenkhat chuan thil awmzia an lo hrilh mawlh mawlh a. Ngula chuan,"Khaw lama zualko kan tirh hmain mipa awm zawng hian i zuk zawng chhin leh phawt ang u hmiang. Chuta kan la hmulo anih leh zualko kan intir tawh mai dawn nia" a han ti a. Ngula chu a upa ber anilo naa an khaw tlangval zinga tlawmngai pawl leh a huaisen deuh ber anih avang chuan midang pawh chuan a rawtna chu an hnial lem lo a. Ngulan a iptepuia a hmehraw ahte Thlama a dah hnu chuan Roneiha bo na tuikhur lam pan chuan an kal ta nghal a.

     Tuikhur an va thlen chuan Roneiha tuium ken pawh a ngai ngaiin alo la awm a. Ngula chuan uluk takin tuikhur leh a chhehvel chu a han fang thuak thuak a. A vanneih a siamin ngaw lam pana Roneiha kalna ni awm tak chu a hmu ta hlauh mai le. Chutah a țhiante hnenah chuan,"Heta hi ngaw lam pana naupang kalna ni awm tak chu a awm hi. Kan chhui chhin dawn em ni ang" a han ti a. Midang pawh chuan an lo aw ve mai a. Tichuan Roneiha hniak niawma an hriat chu an zui ta a. Tuikhur ațanga hla fe an kal hnu pawh chuan hniak chu la tawp mailoin fiah takin ala lang zel a. Ngula chuan chuti tak maia naupang ngaw pilrila mahni chauha avak ngam chu mak a ti hle mai. Khawdai mai nise zawng a hrethiam lutuk a. Mahse tuna an awmna erawh khua ațanga a hlat mai bakah ngaw dur chhah tak ani si a. Chutia ngaw hnuaia Roneiha hnu an chhui zel lai chuan Bûl thing lian zet mai bulah hian hniak chu a tawp ta chat mai a. Bul thing hnuaiah chuan Sairawkherh leh ipte alo let ngal bawk a. Sava hmul te lah alo darh neih nuaih a. Mahseal ipteah chuan Sava reng a awm silo. Ngulate chuan uluk takin Bul kung vel chu an han fang kual a. Roneiha chu an au vak vak bawk a. Mahsela chhawntu awmloin ngaw chhung chu a reh tlawk tlawk a. Ramsa in an lo khawih palh tih dawn lahin ramsa hnuhma engmah a awmlo a. Roneiha hniak pawh Bul kung chinah bak chuan hmuh tur a awm lo ani. Chutiang anih takah chuan Ngula chuan,"Ekhai,zualko kan intirh mai angai dawn anih hi. Hei hniak lah a tawp daih a. Roneiha hamnruate lah a kim biai si a. Keiniho zawng tan heng lai ngaw tuamchhuah ngaihna a awm lo ani" a han ti a. Chutah tlangval pakhat chuan,"Khaw lamah chuan ka han kal ange" a rawn ti a. Ngula chuan khaw lama han zualko tur pa hnenah chuan a ranvulhte lo buaipui tura Laibati hrilh turin a han ti a. Zualko tur an tirh liam hnu chuan Liansanga chuan,"Engtia han zawn chi nge mawni dawn le. Khawmu chawi niin ka ring tlat ani. A hniak lah a tawp chawpchilh daih a. Thingkungah hian a alawna a tla han tih dawn in hmuh tur lah a awm bawk silo nen. Kan hmuh leh pawh ka ringlo mange" a rawn ti a. Ngula chuan,"Kan beidawng mai tur ani hlei nem. Theihtawp chhuahin han zawng phawt ila. Kan țhian khaw lama mite an rawn thlen hmain he lai mual hi lo tuamchhuah hman i tum teh ang u " alo ti a. Ngula bawk chuan,"Tumah a fal.lutukin kal lo ila. Khua thim hmain helaiah bawk hian kan in nghak khawm leh dawn nia" a'n ti leh a. Tichuan Roneiha hniak tawpna mual chu an fang kual ta a.

     Ngawrh taka tlai ni tlak dawn thlenga an zawn hnu pawh chuan Roneiha hnu hma takngial pawh an hmu hauhlo a.Țhenkhat phei chu Roneiha an auhna lamah an awte a chhang hman hial ani. Chhui zui tur pawh awmlo a a bo tak daih danah chuan Ngulate chuan khawmu chawi bo emaw,rammi hruaibo emaw anih an ring ta hlawm a. Tlangval țhenkhat phei chuan ngaw hnuaia vah vel pawh chu an țih run tawh mai. A hmaa an lo sawi lawk tawh angin Bul kung hnuaiah chuan an in nghak khawm leh a. Hnuhma engmah an hmuhloh avang chuan an beidawn thu an sawi sap sap a. Mahse Ngula chuan,"Zawnna hun ala tam alawm. Khawilaiah emaw vakboin haw ngaihna a hrelo pawh ani mahna. A theih chuan zan lamah pawh kan zawn chhunzawm dawn nia. Tunah chuan zau lamah kir leh phawt ila. Kan val upate thu kan ngaichang rih phawt dawn nia" a han ti a. Tichuan zau lamah chuan beidawng takin an kir leh ta a.

     Pu Dinga te Thlam an han thlen chuan an beiseiloh ang takin hmeichhe ho chu an lo la awm țhap mai . Pu Dinga nupuiten haw an duh tlatloh avangin anlo la awmpui hi alo ni a. Ngula chuan upat chan changin Ding nupui hnenah chuan,"Ka pi,i fapa chu kan hmu leh dawn alawm. Tunah chuan khaw lamah lo han hawng ula. Tlangval rualin hetah i fapa chu kan lo nghak ange. Kan hmu leh em em ang. Khaw lamah hahdam takin lo han awm teh u khai" a han ti a. Mahsela pu Dinga nupui leh a farnu chu an haw duh chuanglo a. Ngula chuan an tawrhnate a hriatthiampui viau rualin lo lama an awmve reng țha atihloh avangin khaw lama haw tur chuan a thlem char char a. A tawpah chuan an in tir hawng thei ta hram a. An hawng tur chu hmeichhe rual vek annih dawn avangin tlangval pathum chuan an zui hawng a. Hmeichhe rual an kal liam meuh chuan khua pawh a thim țan tawh a. Ngulate chuan an țhiante lo thlen hun nghah pahin an hmalak zel dan turte an sawiho a.

     Zanriah ei hun hma deuh chuan Ngulate awmna lam panin meichher alo de thla chuah chuah a. Ngulate chuan an khaw lama tlangval awmte an lo thleng dawn tawh tih an hre mai a. Rei vakloah chuan an khaw tlangval dangte chu pasalțha Chawna leh val up Sangvela hoin an rawn thleng ta a. Thlam chhunga len vek ngaihna a awmloh avangin a rem laiah cuan an țhu far a. Pasalțha Chawnate anlo thlen takah chuan Ngulate chuan thil awmdan zawng zawng chu an lo hrilh vek a. Val upa Sangvela chuan,"A mak hle mai a. In sawidan hmang chuan khawmu chawi bo tepawh a ang ka ti. Mahse khawmu chawibo ni a an sawi țhenkhatte hi zawng ramin a belh avanga haw ngaihna hrelo ani țhin a. Mahse tuna mi zet chu khawmu chawibo anih ka ring ani" a rawn ti a. Chawna chuan,"Ni e,keipawhin khawmu chawi anih ka ring tlat mai. Zan lama ngaw hnuaia vah chiam zawng a tihchi dawnloh a. Roneiha hniak in hmuh tawpna laiah khan meipui kan chhep tlaivar zak dawn nia. Engemawti a kawng bo alo nih palh chuan kan mei eng hmuin alo kal ve mahna" a han ti a. Chawna vek chuan,"Ngula,kha buhfai kan rawn ah țeuh kha. Midangin zanriah turte lo buatsaih sela. Roneiha hniak in chhui tawpna lamah țhenkhat kanlo chhuk dawn nia" a rawn ti leh a. Tlangval țhenkhat ei rel tur an phut sang sang lai chuan Ngulate chu Roneiha bo na lam pan chuan an kal ta nghal a.

      Roneiha bo na lai an zuk thlen chuan Ngula chuan Roneiha Sairawkherh leh a ipte chu pasalțha Chawna an en tir a. A hniak tawpna laite pawh a han hrilh bawk a. Chawna chuan a khabe tuai valh valh pah hian,"Amak hle tak mai a. Henglai velah hian hnuhma engmah in hmulo amaw?"a rawn ti a. Ngula chuan,"Aw,kan zawng nasa viau na a. Engmah kan hmulo" a han ti a. Chawna chuan,"Engpawh ni sela. Meipui i chhep phawt teh ang u" a ti a. Tichuan Ngulate chuan thingte fawm khawmin mei an chhem nghal a. Meipui an chhep alh hluah hluah hnu chuan Ngula chu Thlam lamah a chho leh ta a.

     Chumi zan chuan tlaivar zakin an in men chhawk a. Mahsela thawm riva reng reng hriat tur a awmlo. A tuk lamah pawh chuan Lungthulian tlangval rual chuan Roneiha chu nasatakin an zawng a. A bo na mual leh luidung zawng zawng chu an uluk taka an fan chhuah vek hnu pawhin Roneiha hnuhma reng reng hmuh tur a awm hauhlo a. A bo na mual leh a chheh vel zawng zawnga an zawn leh hnu pawhin hmasawnna hmuh tur ala chuanglo a. Chutiang tak uluka ni thum an zawn hnu pawh chuan Roneiha hnuhma pakhatmah an hmulo a. Chung lai tlang leh kawr ruam zawng zawng chu Lungthulian tlangvalho chuan an chil bel tlut ani ber mai. Zan lamah lah meipui an nun tlaivar zak a. Tumah khaw lamah hawng loin an riahchilh zantin mai bawk a. Tlangval tamtak phei chu an beidawng tawh a. Nimahsela tlawmngaih chhuahin an kal na ngaiha pawh an kal nawn sek mai a. Tumah rengin an beidawn thu an sawi chhuak duh biklo ani.

      Roneiha an zawn ni lina tlai lamah chuan Ngula chu mahni chauh hian Roneiha tuichawina tuikhur lui mawng lamah chawhmeh tur Sava Zanriak ilo kah tumin a țhu ran mai a. Chutia a țhut ngawih reng lai chuan kawr hnar lama chuan lung a inkhak ri leh bap bap țhin a. Ngula chuan a țhiante chakai khawrh thawm anih ringin engah mah angai duhlo a. Mahse rei vakloah chuan țawng lang lang thawm hre ta tlat mai. An ngaithla chianga,naupang aw ri ngei niin a hre ta tlat a. Chiang lehzuala ngaihthlak a tum lai chuan thawm chu a reh leh daih a. Ngula chuan Roneiha thawm hriat a beisei lutuk vanga chutiang thawm hriaah chuan in ngaiin a țhutna ngaiah chuan ngawi rengin a țhu leh ta tho a. Rei vakloah chuan luihnar lamah bawk lung in kak ri bap bap thawm alo chhuak leh ta tlat mai. Ngula ning deuh tawh chuan,"A eng phiangsen nge maw ni le.Min rawn tihțhaih in tum vel emawni.Khawnge kan phin darh ang che u" tih pahin luihnar lamah chuan a han chho ta a. Thui vaklo a han chho hnu chuan kawr chu alo kual riaih a. Kawr kual lai a pel fel chiah tihah chuan Ngula chu mak tih lutuk vangin a phu chiang ngei mai. A hma lawkah chuan nithum chhung nasataka anlo zawn tawh Roneiha chuan sruakin Chakai alo khawrh mawlh mawlh mai le. Ngula chuan a mitvai anih ringin an mit te an nuai nawk nawk a. Mahse a mitvai ani hauhlo. Chutia mak ti taka a din lai chuan Roneiha zawk chuan Ngula chu a rawn nuih sen sen mai a. A puan ven chu chakai khawrh sa fun nan alo hmang hi ani. Chutah Ngula chuan Roneiha chu ava pan hnai a. A dar a va vawn pah chuan,"Roneih,hetah enge itih. Kan zawng nasa lutuk che asin" a han ti a. Roneiha chuan,"Ka țhiante nen Chakai kan khawrh alawm" a lo ti reuha. Ngula chuan,"Anih khawiah nge i țhiante chu?" a han ti leh a. Roneiha chuan,"Luihnar lamah an kal a. An lo let leh dawn" a lo ti leh a. Ngula chuan,"Hawh teh ka hruai hawng ang che. I nu ten an nghak char char che nia" a han ti a. Mahse Roneiha chuan,"Ka țhiante ka nghah ala ngai alawm" a ti tlat a. Ngula chuan,"Anih luihnar lamah kan zawng chho dawn nia. Kal vat ang" tiin Roneiha chu a han kai a. Roneiha pawh chuan a zui chho ve mai bawk a. Nimahsela luihnar lamah chuan tumah reng an awmlo a. Roneiha lah chuan a țhiante chu a au sek lehnghal a. Mahsela a bo țanna tuikhur an han thlen thleng pawh chuan tumah reng an awmlo a. Roneiha chuan,"Kan lo kal leh ang an ti reng si" a han ti a. Ngula chuan,"In Thlam lamah haw phawt ila. I țhiante chu kan va zawng leh dawn nia" a han ti a. Roneiha pawh chuan a lo duh ve mai bawk a. Chakai fun țun chung chuang Ngula nen Thlam lam panin an kal ta hnak hnak a.

      Roneiha te Thlamah chuan tlangval engemawzah hi anlo chawl mek a. Ngulan Roneiha a rawn kai hnak hnak an lo hmuh chuan phung hmu an sawi ang maiin an meng bial kawk kawk mai a. Mak an ti lutuk chu an ka hau bawk a. Ngulaten Thlam an thlen chuan tlangval țhenkhat chuan Roneiha chu an lo khawih chhin vel a. Ngula chuan,"Tuikhur lui mawng lam deuhah Chakai alo khawrh alawm. Khung laite khu kan fan kual nasat tehreng nen. Ani lah him pialin alo awm zui a" a han ti a. Tlangval pakhat chuan,"A mantu te hian an rawn zui leh ngei ngei ang" alo ti a. Ngula chuan,"Rawn zui teh reng pawh nise kan veng hneh lutuk ang. Kan tlangval dang amah zawng mektute hi va au khawm ila a țha ang a" a han ti a. Tlangval pathum chu tirh buai ngailoin an chhuak nghal a.

     Tlai lam ni tlak dawnah meuh chuan Roneiha te Thlamah Lungthulian tlangvalte chu Roneiha thusawi ngaithlain an ngawi țhap mai a. Roneiha chuan,"Tuikhur tui ka thal dawn lai khan sava mawi deuh mai hi ka kiang maiah a rawn fu a. Perh ka tum veleh a thlawk sawn zel a. Thing lianpui bul ka thlen khan ka perh fuh hlauh a. A hmul ka pawh lai takin thing ler lam ațang khan naupang pahnih hi anlo zuang thla thauh thauh a. Kan sava anih kha tiin min rawn laksak daih a. Chutah laksak ka tum leh lai chuan pakhat chuan 'Sava hi min pela chuan thil țha deuh kan pe ve ang che"min ti a. Keipawhin ka chuh duh talo a. Chu veleh an pahnih chuan ka zakah dawmin min chawi kang daih a. Thingkungah te khan min tlan kai pui zung zung mai a. A tir chuan ka hlau nasa mai a. Mahse a rei deuh deuh a,nuam ka ti lutuk a. Lo haw chakna pawh ka neilo ani. Thei tui tak takte min eipui a. Mut pawh kan mu ngai lo reng reng. Chuan tuikhur mawngah Chakai min khawrhpui lai khan a hnar lamah min kalsan daih alawm" a han ti reuh a. Val upa Sangvela chuan,"An hmel i hmu em" a lo ti a. Roneiha chuan,"Hmu e,mahse ka hrechiang thei ta tlatlo. An fel lutuk" a rawn ti a. Sangvela vek chuan,"Kan auh vak vak che kha i hrelo em ni" a han ti a. Roneiha chuan,"Hre miahlo. Ka bo tihpawh ka hrelo"a han ti a.Sangvela chuan,"Awle,tunah chuan Roneiha ber kan hmu ta a. A chhungte beidawn tur zia kan hria anga. Tunah hian khaw lam panin kan chhuak nghal dawn nia. Roneiha kha vuan reng ula aw" a han ti a. Tichuan Lungthulian tlangvalte chu an insiam sang sang a. An insiam zawh chuan hlim takin khaw lam panin an kal ta nghal a. Kalkawngah chuan an hlim lutuk chu an ri chho chuah chuah mai a. Kawng lakah buaina engmah tawkloin lenglen ar khuan hnu hretah khua chu an lut dawn tawh a. Roneiha pawhin buaina engmah a tawk zuilo a. Khua an han luh chuan alo hmu apiang chuan mak an ti vek a. Roneiha te in lam panin an kal ve nghal zel mai a. Roneiha te in an han thlen chuan a chhungte chu lawm vangin an țap hawm hawm a. Roneiha chu an kuah chuk chuk mai a. Roneiha pawh a lungte chhe thar lehin a țap ve ruah ruah bawk a. A bo dan chanchin leh hmuh anih dan te val upa Sangvelan a han sawi chuan a hria apiangin mak an ti em em a. Khuavangin an hruaibo ani ange an ti hlawm a. Chu zan zet zawng Roneiha chhungte chu mut pawh an mu hmanlo ani ber mai.

     Favang awllen chu a her liam zel a. Roneiha bo hnuah pawh ni tam liam leh tawhin Lungthulian khaw mipuite pawhin Roneiha chanchin sawi pawh an bang țan tawh a. Buh pawh puakkeh tawhin mitin mai chu buh veng turin an liam nitin leh ta mai. Tlangval tamzawk chuan an riahchilh tawp a. Ngula erawh in lam ngaihtuah tur aneih avangin lehlangin a feh nitin maina. Zingah hma takah chhuakin tlai lamah a thim hawng leh țhin a. Chutiang reng reng chuan hun a hmang nitin mai a.

     Nikhat chu sava an van deuh avangin hma nidang aia hma deuh hian an hawng a. Zau pui a kal chhuak dawn țep tihah chuan a hla deuh hleka hmeichhe pakhat hmanhmawh taka kal hi a hmu ta hlauh mai a. Chutiang huna hmeichhia mahni chauha han kal chu tiin umphak ngei tumin a kal chak sauh sauh a. Rei vakloah chuan a hma a hmeichhe kal chu a um pha ta a. Hnung lam ațang chuan tunge anih tih a hriat mailoh avangin,"I va hmanhmawh awm ve" a han ti tawl mai a. Chu hmeichhia chu dingin alo hawi let a. Lungthulian upa Hrangvunga fanu Chhingpuii alo ni a. Ngula bawk chuan,"Chhingpuii lah ni rengin. I va hawng tlai em em ve" a han ti a. Chhingpuii chuan,"A,Ngula,nia ka ute buh veng tur zui pahin chawhmeh ka phur e ka tia. Hei ka duh aiin ka tlai ta lawm" alo ti a. Ngula chuan,"Haw rual ta ila țhenkhat huat kan hlawh em lovang chu maw?" a han ti zauha .. Chhingpuii chuan nuih seih pah hian,"Awm hranlo e. Haw rual pui che chu tupawhin an chak ang chu" alo ti ve a. Tichuan khaw lam panin an inzui hawng ta hnak hnak a. Kalkawngah chuan Ngula chuan,"Chhingpui,lawm te i nei ve nange. In unau hian in feh tlauh tlauh maiin ka hre țhin a" a han ti a. Chhingpuii chuan,"Nei ve bawk e. Nang angin khawdangah kan zin kual ve thei silo a" a rawn ti a. Ngula chuan lo hrethiam nghalin,"Chhingpui,chutiangin khual ralah hmangaih ka neih vang lam anilo. Ka dinhmun hi han en ve la. Ka țhianțhate bak han lawm ngam chi ka ni hlei nem" a han ti a. Chhingpuii chuan,"Ni e,mahni chauha khawsa ini a. Ka hrethiam lutuk che. Amaherawhchu nula pawh rim ngai manglo a i awm hi ka hrethiam lo. Kan inah phei chuan ilo la leng ngai miahlo a" alo ti a. Ngula chuan,"A,keini ang dinhmuna ding tan chuan nula rim ngam pawh ani hlei nem. Țhenawm khawvengah kan tap chawt reng mai anih hi. Lo len te zawng kan chak ve țhin alawm" a han ti a. Chhingpuii chuan,"I chak vaklo ani ang e" alo ti vat a. Chhingpuii bawk chuan,"Ka rin danin ngaihzawng țha deuh inei ani ang. A dik em?" a rawn ti leh a. Ngula chuan,"Nia,zep loh tur chuan ka nei ve alawm. Unau anga ka en țhin ania" nui hak hak chung chuan a han ti a. Chhingpuii chuan Ngulan hmangaih dan aneih chu pawi ti viau mahse nui sang chung hian,"Unau a in en tak tak a har deuh ani maw. Chuti pawh nise remchangah lo leng va țhin la" a rawn ti a. Ngula chuan,"Tehreng mai. Ka lo leng ngei ngei ang" a han ti a. Tichuan hlim takin khua thlengin an inchhawm chhoh a. Khua an luh chuan an in lam ve ve panin an ințhen ta a.
An lal an vuiliam hnuin ni tam a liam leh tawh a. Khawlian lam pawh boruak a nuam leh tawh hle mai a. Khaw mipuite pawh an hlim pangngaiin an hlim leh tawh a. Chutihlai erawh chuan an lalnu Lallianpuii chu a rilru a nuam thei hauhlo mai a. Zan lamah chuan a ngaihdan leh a remruatnate a upate hnenah a sawi ta tawp mai a. A upate an țhut țhap lai chuan Lallianpuii chuan,"Ka upate u,hei ka fapa Vanpuilalan min boral san ta a. Tunah hian tlinglo takin he khua hi ka awp a. Kan chhehvelah lah hmelma lian tak tak mai kan nei bawk a. Ka thla hi a muang thei reng reng lo mai" a han ti a. Upa Kalhkhama chuan,"Lal nu,hei i upate kan awm a. Tlangval tamtak inei bawk a. Enge i hlauhthawn chu ni a" a han ti a. Lal nu chuan,"Ni e,nangmahni vang hian ka thla amuang țhin teh asin. Mahsela kan khuain run kan tawhni kha han ngaihtuah kir ula. Hmar ho chauh pawh kha kan dang hnehlo a. Tunah chuan Khuangzangho,remna kan siampui ngei ngei tepawh kan hmelma anni tawh a. An khawpui rauhsan hi luah leh turin a hma aia nasa zawkin anlo thawk chhuak lovang tih tunge sawithei. Chuvangin kei zawng khaw miten an tawrh tak tak hmaa pem mai hi ka duh ani. Ka pasal unaute lalna khua Vanbawng lam hi pan mai ila a țhalo maw. Khaw mipuite pawh min hminpui angai ani. He khuaah hian kan him talo niin ka hria" a rawn ti ta hlawl mai a. Upate chuan mak an tiin an lalnu thusawi chu an awih theilo a. Khawlian khua hunrei tak an lo chen.tawhna chu chhuahsan an duhlo deuh vek a. Mahse lal nu chuan țap chung hian,"Ka fapa hnenah khan kan chunga in rinawm tur thu in tiam ani lawm ni. Ka fapa khan Lalhleia tihloh fapa dang aneilo asin. Khuangzangho leh Hmarho in minlo runin ka tupa hi rawn that ta sela ka fapa chu thlah nei loin a awm dawn ani. Bakah Hmar ho hi thurualpui theih anni ngailo a. Min rawn er leh thuai ang. Khuangzangho lah an lo let leh ngei awm si a. Kan khua hi lian viau mah sela,hnam hnih do kawp thei kan nilo ani" a rawn ti a. Khawnbawl upate pawh chu an in ngaihtuah nasa hle mai a. Khawlian khua pemsan duhlo viau mahsela an lalnu thusawi chu dik an tive tho a. Hmar ho leh Khuangzangho do hneh tur khawpin an chak tawklo tih pawh an hria a. An lalnu lahin țah aw meuha a dil reng avang chuan upate pawh chuan Khawlian khua ațanga Vanbawng khaw lama pem dan ngaihtuahpui chu an tiam ta a.



No comments:

Post a Comment

thutiam

  Mumbai Lamtluang : Thutiam ka hlen tak chu….   Kum 2014 June   ni 22 a ni a. Pawl sawmpahnih a hattrick ka siam avanga zirna lam ka be...